Zomerserie: Aan tafel bij mijn oma in Bergeijk

Eten was meer dan zomaar je maag vullen. Het was een belangrijk ritueel. Bij mijn oma kreeg ik het allerlekkerste eten. Alles zelf gemaakt, alles uit eigen tuin, het vlees van de koe uit eigen wei.

Beste herinnering
De geur van gebakken bloedworst op mijn boterham. Een bord vol schelpdiertjes en knoflook in de Algarve. Mijn eerste zelfgebakken appeltaart toen ik een kind was. Een hoofd vol herinneringen aan lekker eten, maar de beste is deze. Ik zit bij mijn opa en oma aan tafel. Ik logeer vannacht bij hen, in Bergeijk. Dat ik vanavond de rozenkrans mee moet bidden, op de bank slaap en morgenochtend mee moet naar de kerk, neem ik voor lief. Want hier krijg ik het allerlekkerste eten. Groentesoep, gebakken aardappeltjes, sla met ei, tomaat en bieslook, een stukje rundvlees, custardpudding. Alles zelf gemaakt, alles uit eigen tuin, het vlees van de koe uit de eigen wei. Het is zeker 35 jaar geleden, maar ik ruik de soep nog. Straks loop ik nog even naar het kalf, achter in het schuurtje. Ze wil vast nog wel even op mijn hand sabbelen. Geen idee van het lot dat haar wacht.

Nee, dan de vettige lucht van doorgekookte knakworst in de keuken van mijn oma van vaderskant. Veel mayonaise en curry erop, dan was het nog te eten. Die oma was dol op eten, vooral op zoetigheid. Schepje suiker in haar donker bier, plakjes Belgische Callebaut-chocolade op haar boterham. Maar koken kon ze niet.

Klein dorp
Hoe kan dat verschil zo groot zijn geweest? Beide oma's woonden in een klein dorp in de Kempen. Grote moestuinen, ruimte voor kippen en konijnen. Ik vraag het mijn moeder. Mijn vader ondervragen levert minder op. Hij herinnert zich weinig van zijn jeugd, vindt eten niet zo belangrijk. Als het maar vertrouwd is en zijn maag goed vult. Mijn moeder geniet van afwisseling, leeft zich ieder jaar met kerst helemaal uit.

,,We aten geen twee dagen hetzelfde, en mijn moeder maakte alles zelf. Alleen koffie, kaas, brood en melk haalde ze buiten de deur", vertelt mijn moeder (70), de middelste uit een gezin van negen kinderen. Haar vader was metselaar, haar ouderlijk huis (waar ik ook als klein meisje kwam) stond achteraf, tussen Bergeijk 't Loo en de Weebosch. Voor het huis was een grote boomgaard, met bessenstruiken tussen de bomen. Achter het huis een grote moestuin. Aan het eind van het pad een wei en een schuur, met de kippen, twee varkens, een kalf dat vetgemest werd, en konijnen. ,,Die aten we alleen met kerst", zegt mijn moeder.

Zodra mijn moeder begint te praten blijkt hoe precies ze alles nog weet, hoe alles rook, smaakte, eruitzag. Dat haar moeder zelf mayonaise maakte. Dat er 's zomers altijd salade bij het eten was. De moestuin, die zorgde voor een enorme afwisseling aan groenten, van bloemkool, spruitjes en andijvie tot witlof, boontjes in allerlei soorten, aardappels, kruiden. En wat niet op ging, werd geweckt, ingekuild, in pekel gelegd of gedroogd. De kelder stond aan het eind van de zomer vol potten boontjes en appelmoes. Zuurkool in het vat, spek in de pekel, gedroogde hammen aan het plafond. Als het varken of de koe klaar was voor de slacht, kwam de slachter op het erf. ,,Ik hoor het varken nog gillen." Mijn oma maakte zelf bloedworst, zult, balkenbrij. Niets werd weggegooid. Wormstekige appels gingen in de appelmoes, de varkensmaag werd gevuld en gedroogd.

Dat klinkt knus, maar een gezellig moeke was oma niet. Ze was streng, en statig. Als jong meisje met het hele gezin uit Zevenaar naar de Kempen verhuisd. Maar integreren bleek lastig. ,,Die Geldersen stonden niet goed bekend in de buurt, ze waren 'wringoren', niet zo gezeglijk, trots", vertelt mijn moeder. Oma bleef altijd een beetje neerkijken op de Brabanders, die wisten niks van etiquette, zei ze. Eten was meer dan zomaar je maag vullen. Het was een belangrijk ritueel. En dus maakte oma op zondag extra lekker eten, met zelfgemaakte chocoladepudding toe. ,,Toen ik verkering kreeg met je vader en daar voor de eerste keer mee at, was ik geschokt. Koolstamp, op zondag! Dat kon bij mijn moeder echt niet."

Buffelmozzarella
De 'andere' oma had geen last van bewijsdrang. Geboren en getogen Riethovense. Ze maakte wat ze van huis uit kende. Eten was je maag vullen. Niet iets dat je je tientallen jaren later nog herinnert.

Ik heb ook een kelder, maar hier liggen flessen wijn, geen geweckte boontjes. Mijn gezin eet nooit varkensmaag, en de etiquette is ook verstoft. Maar we eten asperges in de aspergetijd, nooit aardbeien in de winter. ,,Lekker, buffelmozzarella!", zegt mijn dochter na een blik in de koelkast. Zoonlief ligt op de bank naar Jamie Oliver op 24Kitchen te kijken. ,,Zal ik deze vakantie weer eens koken?" En ik weet zeker: ze waren maar wat graag bij oma aan tafel geschoven.

LEES OOK:
Analyse van een muurvast eetpatroon door Twan Linders
Een keukenprinses? Bij lange na niet door Irene van de Ven