Het levensscenario van Loes Janssen, regisseur uit Oirschot

Haar grote voorbeeld is Stanley Kubrick, haar favoriete filmgenre: horror. Want dat laat lekker veel aan de verbeelding over. Net zoals ze dat met haar eigen werk het liefst doet. Loes Janssen (29) uit Oirschot is filmmaker en onlangs kwam haar jongste documentaire uit.

,,Gelukkig is er niemand die zegt, wat een kutfilm. Maar best overweldigend, al die mensen die iets vinden van jouw werk. Leerzaam ook, en eigenlijk is iedereen positief.” Janssen heeft het dan over de vele reacties die ze krijgt op haar laatste film: Wat achterblijft. Die werd onlangs vertoond in Natlab en uitgezonden op televisie. De film gaat over drie zussen die met het nodige gekibbel, geklets en de onvermijdelijke traan hun ouderlijk huis in Made opruimen na het overlijden van hun moeder. ,,Veel mensen herkennen zich in het onderwerp. Maar rouw is dan ook, naast liefde, zo ongeveer het meest universele thema ooit.”

Janssen is geboren in Eindhoven, opgegroeid in Oirschot en nu woonachtig in Breda. Ze veranderde van een verlegen meisje in een verhalenverteller. Via beeld dan vooral. In haar werkruimte loopt Janssen haar eigen levensscenario nog eens door.

Aan de muur hangen twee zwart-witportretten. Van haar ouders, in hun jonge jaren. Als kunstenaars, vrije geesten, zo zien ze eruit. ,,En dat waren ze ook. Onafhankelijkheid, vrijheid, creativiteit, zelf initiatief nemen en verantwoordelijkheid dragen zijn belangrijke waarden die ik van kleins af aan heb meegekregen”, vat Janssen haar opvoeding samen.

Ze wordt in 1991 geboren. Slechthorend, maar dat heeft in het begin niemand door. Ook haar ouders niet. Het blijkt enorm belangrijk voor haar ontwikkeling, vooral visueel gezien. ,,Ik was altijd bezig met kijken, observeren. En dat doe ik nu nog steeds. Als het ene zintuig minder is, dan wordt het andere veel sterker.”

Als doof kind kan ze niet meedoen met gesprekken, dus let ze sterk op ­lichaamstaal, wat voor emotie iemand in zijn gezicht heeft. Of het gebruik van handen, iets wat heel vaak terugkomt in haar films, want ‘dat vertelt stiekem heel erg veel’.

Als kind is ze al creatief, altijd bezig met dingen maken. Op haar vijftiende koopt ze haar eerste filmcameraatje. Het filmen blijft daarna altijd in beeld. Gestimuleerd door haar vader en de toenmalige vriend van haar moeder - ook werkzaam als filmmaker - kiest ze voor de kunstacademie St. Joost in Breda. Met film als hoofdvak. Daar beleeft Janssen een keerpunt als ze een korte film maakt over haar oma. Op het St. Joost zijn ze onder de indruk van Dat doe ik zelf wel. ,,Na die film kreeg ik voor het eerst waardering. Dat hielp enorm.”

Die eerste film maakte ze puur op gevoel, intuïtief. ,,Die film zegt nog steeds heel veel over mij als maker. Kleine observaties die ik nog steeds zo in beeld zou brengen. Het laten zien van kwetsbaarheid, met zowel pijn als humor. Het via beelden vertellen van een verhaal met meerdere lagen, op een observerende manier. Enerzijds zie je een oude vrouw die haar dagelijkse dingen doet, anderzijds gaat het over de wil om onafhankelijk te blijven, de controle niet los willen en kunnen laten.”

Juist die wijze waarop mensen - vaak tevergeefs - grip willen hebben op hun eigen leven, fascineert Janssen enorm. ,,De worsteling tussen vasthouden en loslaten, tussen weten waar je aan toe bent en de schoonheid van het onverwachtse, tussen angst en vertrouwen.”

Het werk van Janssen is niet ‘standaard’. Qua vorm is het behoorlijk uitgesproken, maar het laat veel ruimte aan de kijker. Hóe iets in beeld wordt gebracht, vindt ze heel belangrijk. Zoals bij horror, niet voor niets haar favoriete genre. ,,Juist omdat daarin veel verteld wordt met de cinematografie. Ik haal sowieso veel inspiratie uit fictiefilms en hou ervan om elementen daaruit te verwerken in documentaires.”

Stanley Kubrick, meesterfilmmaker, geldt voor haar als groot voorbeeld. ,,Hij zei ooit: een film is pas echt goed als je die vaker kunt kijken en elke keer weer iets nieuws ziet, dat er telkens andere dingen opvallen.”

Net afgerond is de documentaire Wat Achterblijft. De film legt op indringende wijze het verhaal van drie zussen in Made vast na het overlijden van hun moeder. Ze ruimen het ouderlijk huis op en honderden spullen komen langs die gepaard gaan met duizend herinneringen. De gezichten van de zussen komen niet in beeld, geen lange verhalen over henzelf of hun ouders. Het rouwproces staat centraal, uniek in beeld gebracht met beelden van het ruimen van de huisraad. ‘Tussen de regels door’ voel je de emoties: van verdriet, afscheid nemen, verwerking. Een proces, dat voor veel mensen herkenbaar is. Ook voor Janssen zelf. Die daarmee haar keuze om geen gezichten in beeld te brengen gelijk onderbouwt: ,,Zo kan iedereen het verhaal voor zichzelf verder invullen.”

Zelf verloor ze op 25-jarige leeftijd haar vader. Heel onverwacht. Niet het overlijden zelf, maar de periode daarna was de directe aanleiding voor het maken van haar documentaire: ,,Mijn vader woonde alleen, en dus moest ik samen met mijn broer het huis leeghalen. Juist al die spullen die me aan mijn vader herinnerde, terwijl hij er niet meer was, vond ik heel wrang. De eerste keer dat ik het huis binnenliep na zijn dood stond daar zijn laatst gebruikte kopje voor de thee, zijn sigaar lag nog in de asbak. Elke keer dacht ik: ‘Als ik iets verplaats of weg doe, dan haal ik hem ook langzaam weg’. Mijn broer was daar compleet anders in, veel rigoureuzer. Die zei nuchter dat we het niet allemaal konden bewaren. En hij had gelijk.”

Wat achterblijft is geproduceerd door Van Osch Films en werd op zondag 6 december uitgezonden op NPO3 (3Lab). De film is terug te zien via 2doc.nl of via uitzending gemist.