Arriva mag NS dwarszitten met nieuwe nachttreinen

Naast de nachttreinen mag Arriva ook vijf keer per dag tussen Apeldoorn en Amersfoort gaan rijden. Met de drie nieuwe diensten hoopt de regionale vervoerder het monopolie van NS te ondergraven. De Nederlandse Spoorwegen mogen van de overheid als enige op het hoofdrailnet rijden. Die concessie is afgelopen jaar verlengd, waardoor NS van 2024 tot 2035 de belangrijkste vervoerder blijft.

Arriva, dat onder meer in Groningen en Friesland veel treinlijnen exploiteert, kan het verzoek mede doen dankzij sinds 2021 geldende Europese regelgeving. Vervoerders mogen op basis daarvan aanvragen doen voor spoortrajecten waar al een andere concessiehouder rijdt. Voorwaarde is alleen dat er ‘geen aanzienlijke negatieve impact’ is voor de bestaande concessie.

Op verzoek van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat - verlener van de concessie aan NS - onderzocht de ACM afgelopen maanden of daarvan geen sprake is. Het antwoord luidt ontkennend. ,,De maximale negatieve impact op de winstmarge van de hoofdrailnetconcessie, die wordt geëxploiteerd door de NS, is 0,03 procentpunt. Arriva mag van de ACM dus met zijn nieuwe treindiensten gaan rijden.”

Arriva reageert verheugd op de uitspraak. ,,We zijn de eerste die een beroep doet op de nieuwe regelgeving, dat maakt het altijd een beetje spannend”, laat woordvoerster Nikkie Smit weten. ,,Maar we zijn heel blij, ook voor de reizigers. Dit voegt echt wat toe.” 

Volgende stap is nu om bij spoorbeheerder ProRail officieel capaciteit op het spoor aan te vragen. Gaat de spoorbeheerder akkoord dan kan Arriva vanaf december 2022 - dan gaat het nieuwe treinrooster voor 2023 in - gaan rijden. 

_{Tekst gaat verder na de foto}

In de plannen vertrekt de nachttrein tussen Groningen en Schiphol wekelijks in de nacht van vrijdag op zaterdag om 02.00 uur. De trein komt vervolgens via Assen, Zwolle, Lelystad, Almere en Amsterdam Zuid rond 04.00 uur aan op Schiphol. Een uur later vertrekt de trein retour naar Groningen. 

De trein vanuit Maastricht rijdt eveneens in de nacht van vrijdag op zaterdag. Hier vertrekt Arriva om 01.00 uur om 2,5 uur later via Sittard, Roermond, Weert, Eindhoven, Den Bosch, Utrecht, Amsterdam Bijlmer-Arena en Amsterdam Zuid te arriveren op de luchthaven. Om 04.40 uur keert de trein vervolgens weer naar Maastricht terug.

Op het traject Apeldoorn-Amersfoort gaat Arriva overdag vijf keer rijden. Daarmee doet het de eigen reizigers op het traject Zutphen-Apeldoorn, waar de vervoerder concessiehouder is, een groot plezier. ,,Zij hoeven op Apeldoorn niet langer over te stappen. Doordat we met eigen materieel doorrijden naar Amersfoort boeken reizigers een kwartier tijdswinst.” 

De hamvraag is uiteraard of reizigers de nachttreinen massaal weten te vinden. In NRC Handelsblad liet Arriva-baas Anne Hettinga afgelopen juni weten het gewoon te willen proberen. ,,In 2000 werd dat ook gevraagd: wie gaat in het noorden die regionale lijnen nog rijden? NS wilde daar helemaal mee stoppen, noemde ze onrendabel. Wij zijn erin gestapt en het is een succes geworden." 

Toch is het plan wel degelijk méér dan een probeersel. Arriva doet al jaren verwoede pogingen om de monopoliepositie van NS te ondergraven, met niet al te veel succes voorlopig. De nieuwe lijnen zijn een aanzet tot meer. ,,Als dit lukt, komen de uren buiten de spits aan de orde”, stelde Hettinga in NRC. ,,[We doen het ] Stap voor stap. Zo is onze expansie in het noorden ook een succes gebleken. Je moet een lange adem hebben. Want kabinetten verschieten nog wel eens van kleur en beleid. Dat komt de reiziger niet ten goede.”

Arriva gaat er vanuit dat ProRail de aanvraag voor ruimte op het spoor toekent. ,,We hebben uiteraard zelf al naar de haalbaarheid gekeken en ‘s nachts rijden er geen passagierstreinen op de betreffende routes, hoogstens een enkele goederentrein.” Ook op het traject Apeldoorn-Amersfoort is de ruimte beschikbaar volgens de vervoerder. 

NS laat weten de nachttreinen van Arriva met interesse te volgen. ,,Dat geldt voor ieder idee dat iets toevoegt boven het bestaande aanbod,” laat een woordvoerder weten. De NS reed vanaf 2015 enige tijd als proef met een nachttrein van Groningen naar Amsterdam, eveneens in de nacht van vrijdag op zaterdag. Ook was er een nachttrein van Rotterdam naar Groningen. De noordelijke provincies Groningen en Drenthe betaalden aan de nachttreinen mee. ,,Daar zijn we toen mee gestopt omdat er te weinig reizigers gebruik van maakten.” 

In totaal maakten jaarlijks slechts 2.000 reizigers van de treinen gebruik, waarbij de meeste reizigers uit Groningen in Assen alweer uit bleken te stappen. Uiteindelijk verdween de nachttrein Groningen-Amsterdam in juni 2018, de trein vanuit Rotterdam was al eerder opgedoekt.