Hoe komen we uit de lockdown? Dit zijn mogelijke scenario’s

,,Na de meivakantie moeten we weer gas gaan geven”, zei Hans de Boer, voorman van de Nederlandse werkgevers afgelopen weekend op tv. ,,Als we de economie niet snel aanslingeren, houdt onze welvaart ermee op”, riep commentator Jort Kelder. ,,Kunnen we niet de ouderen en kwetsbaren beschermen en de rest weer laten gaan werken?”

We worden onrustiger, na drie weken van een ‘intelligente lockdown’ , zoals premier Mark Rutte het beleid bestempelde. De besmettingscijfers worden iets minder angstaanjagend. Ook gisteren meldde het RIVM minder dodelijke slachtoffers dan de dag ervoor en een stabiliserend aantal ziekenhuisopnamen. Ondertussen smeekt de economie om aangezwengeld te worden. 

Het weer is prachtig, terrasjes lonken. We willen weten wat er weer kan, straks na 28 april. Want tot die datum gelden de maatregelen van nu: scholen dicht, horeca dicht, geen (kleine) bijeenkomsten, afstand houden. De enige maatregel waarvan we nu al weten dat die tot 1 juni geldt, is bedoeld voor grotere bijeenkomsten.

(Lees verder onder de afbeelding)

Welke scenario’s zijn er na 28 april?
,,We zitten nog in maand één, hè. In Wuhan werden de regels pas na drie maanden minder streng. Daar hebben ze gewacht tot er geen nieuwe gevallen meer waren”, waarschuwt Hans Heesterbeek, hoogleraar Theoretische Epidemiologie aan de Universiteit Utrecht. ,,Maar zo lang wachten duurt bij ons te lang.” Dus denkt hij samen met andere epidemiologen, wiskundigen en experts van het RIVM na over hoe straks verder. Ze bestoken elkaar in een online-kanaal met ideeën, theorieën en mogelijke exit-strategieën. ,,Want je houdt deze beperkende maatregelen geen maandenlang vol.”

Maar hoe doe je het dan wél?
In Oostenrijk meldde bondskanselier Kurz gisteren dat in zijn land kleine winkels, doe-het-zelfzaken en tuincentra onder strikte voorwaarden vanaf 14 april weer open kunnen, na 1 mei volgen dan de rest van de winkels en kappers, halverwege mei de hotels en restaurant. Maar daar komt wel een verplichting op het dragen van mondkapjes bij, ook in het openbaar vervoer.

Of  neem Duitsland. Daar liggen plannen klaar om vanaf 20 april plaatselijke autoriteiten de ruimte te geven om te beginnen met het heropenen van scholen, ook de detailhandel en de horeca zouden weer aan het werk kunnen. Het zijn als het ware knoppen waaraan je kunt draaien en kunt kijken wat het effect is op het aantal besmettingen, de druk op de ziekenhuizen én het aantal doden.

(Lees verder onder de afbeelding)

Kun je de ouderen en kwetsbaren beschermen en de rest van Nederland, zij die minder snel in levensgevaar zijn als ze het virus oplopen, weer ‘gewoon’ door laten leven?
In theorie kan dat: laat alle kwetsbaren binnenblijven. Maar omdat er geen vaccin is en nog geen grote immuniteit, wordt dan, volgens de voorspellingen, een groot deel van de Nederlanders onder de 70 alsnog (een beetje) ziek.
Met miljoenen besmettingen in een korte periode kunnen kleine percentages ernstig zieken toch de gezondheidszorg overspoelen. En sterven er mogelijk alsnog (tien)duizenden mensen.

Kun je per regio sturen?
Is het een optie om bijvoorbeeld de teugels in de eerste brandhaard, Brabant, wat te laten vieren? Omdat daar al langer maatregelen van kracht zijn, de cijfers afvlakken, en er meer mensen immuniteit hebben opgebouwd?

,,Het is een scenario, maar de vraag is of het uitvoerbaar is. Mag een Brabander dan wel weer buiten Brabant werken? Of een niet-Brabander naar zijn bedrijf in Brabant? Een virus houdt zich niet aan provinciegrenzen. Je kunt voorspellen dat het dan in andere delen van Nederland wel de kop gaat opsteken”, stelt epidemioloog Heesterbeek. ,,Dan moet je direct heel breed kunnen testen, mensen gelijk kunnen isoleren en het ontstaan van zo’n nieuwe keten van besmettingen in de kiem kunnen smoren.”

Zoals in in Singapore, waar vrijwel alle bewoners een overheids-app hebben geïnstalleerd op hun telefoon die (anoniem) bijhoudt waar ze zijn geweest en of er iemand op diezelfde plek besmet is geraakt. Wie via de app daar een berichtje over krijgt, moet verplicht zelf in quarantaine.

Je kunt ook maatregelen versoepelen en ze weer strenger maken als de besmettingen en de druk op de ziekenhuizen oplopen, stellen experts van het Imperial College in Londen. ,,Maar kan de samenleving dat aan? Dat moet je dan wel heel goed uitleggen”, zegt Marco Zannoni, directeur COT Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement. ,,Want een intelligente lockdown is zeer ingrijpend, maar het intelligent weer opstarten is vooral heel ingewikkeld. Nu is redelijk duidelijk wat wel en niet mag, maar hoe is dat als de regels soepeler worden? Dat moet je dan heel goed uitleggen.” 

En dan nog is de vraag hoe de samenleving erop reageert? ,,Is er draagvlak om de scholen weer open te doen? Of houden heel veel ouders alsnog hun kinderen thuis?”

Dát er iets moet gebeuren na 28 april, is wel duidelijk, stelt Jacco Vonhof , voorzitter van MKB-Nederland. Want in dat midden- en kleinbedrijf staat sommige bedrijven het water tot aan de lippen. ,,Gezondheid staat op 1, dat moge duidelijk zijn. Maar we moeten de economie weer zachtjes aan gaan zetten, voordat alles straks kapot gaat.”

Dus wordt er nagedacht over een ‘1,5-meter economie’, zoals die nu al in supermarkten en bij slagers en bakkers geldt. ,,Maar in een kroeg is dat lastig: houden mensen zich daar nog aan als ze wat gedronken hebben?”

Andere maatregelen? 
,,Misschien moeten we wel zeggen: we starten de bedrijven in de gastvrijheidsbranche weer op, maar dan zonder de kwetsbare groepen.” Met andere woorden: de horeca weer open, maar 70-plussers mogen er nog even niet in. ,,Misschien niet populair, maar het zijn wel de mensen die we willen beschermen. Dus moeten we van deze groep niet vragen iets langer voorzichtiger te zijn?”

Het kabinet komt op 21 april met een plan voor ná 28 april. Bij een van de belangrijkste raadgevers van dat kabinet, het RIVM, zeggen ze nu: ,,Er zal over veel scenario’s worden nagedacht, maar we zijn nu vooral bezig met bestrijding van het virus. Als iedereen zich komend weekend met Pasen niet aan de maatregels houdt, dan zie je straks de cijfers gewoon weer oplopen.” En dan kunnen alle exit-strategieën weer de prullenbak in.

Kijk hier naar onze video's over corona: