Veel eieren van Nederlandse kippen bleken destijds een kleine hoeveelheid van de chemische stof fipronil te bevatten, dat ‘matig toxisch’ is voor mensen. Toen dat uitkwam, belandde de sector in een diepe crisis. 

Fipronil is in eieren terechtgekomen doordat een bedrijf, Chickfriend, kippenstallen heeft gereinigd om bloedluis bij de kippen te bestrijden. De ondernemers hebben daarbij middelen gebruikt waarin fipronil voorkwam. Het is in Nederland echter niet toegestaan om die stof te gebruiken voor de bestrijding van bloedluis. Nadat eieren werden aangetroffen die fipronil boven de toegelaten concentratie bevatten, zijn ongeveer 250 bedrijven van pluimveehouders door de overheid geblokkeerd, zijn miljoenen eieren vernietigd en tienduizenden kippen geruimd. De getroffen pluimveehouders hebben hierdoor grote schade geleden.

De eisers in de zaak menen dat de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) veel eerder had moeten ingrijpen en de sector had moeten waarschuwen. In navolging van de rechtbank is het hof dat niet met hen eens. ,,De NVWA is er niet om de economische belangen van pluimveehouders te dienen”, vinden de rechters. “De pluimveehouders zijn zelf primair verantwoordelijk voor de kwaliteit van de door hen geproduceerde eieren.”

Bij de NVWA waren eind 2016 al signalen binnengekomen over het bedrijf. In eerste instantie begon de toezichthouder een strafrechtelijk onderzoek, zonder al alarm te slaan. ,,Die weg was langzamer dan de bestuursrechtelijke weg”, stelt het hof vast. De rechters concluderen dat de NVWA het op deze manier mocht aanpakken, omdat de overschrijding van de wettelijke norm ‘op zichzelf niet betekent dat er een acuut gevaar was voor de volksgezondheid’.

Fipronil is weliswaar giftig, maar de concentratie die van de wet in levensmiddelen terecht mag komen ligt veel lager dan de concentratie waarvan wetenschappelijk is vastgesteld dat die schadelijk is voor de gezondheid. Daarom hoefde de NVWA niet direct het bedrijf stil te leggen. Rond het fipronilschandaal spelen diverse rechtszaken. De rechtbank in Arnhem heeft vorig jaar al in een civiele zaak bepaald dat de bloedluisbestrijders aansprakelijk zijn voor de financiële schade. De rechtbank achtte bewezen dat ze wisten dat hun middel fipronil bevatte.

De twee hoofdverdachten Mathijs IJ. en Martin van de B. worden ook nog strafrechtelijk vervolgd. Zij worden ervan verdacht dat ze de volksgezondheid in gevaar hebben gebracht en moeten volgende week woensdag voor de rechter verschijnen in Zwolle.