Miljonairs openen aanval op ‘ziekmakend’ Tata Steel: ‘We gaan het zelf wel oplossen’

De zorgen in de regio zijn enorm nadat het RIVM op basis van gegevens van huisartsen en GGD’s in april van dit jaar concludeerde dat de kans op onder meer kanker in de regio rond Tata veel groter is dan in de rest van het land. Chronische hartaandoeningen, longkanker en diabetes komen vaker voor in het gebied, naast veel voorkomende klachten als buik- of maagklachten, misselijkheid of braken, last van de ogen, pijn of druk op de borst, hoofdpijn, duizeligheid, benauwdheid en jeuk. 

De onderzoekers legden echter geen direct verband met Tata Steel, het kon ook aan andere industrie liggen of zelfs aan leefgewoontes van de omwonenden. ,,Wij vragen al jaren om brononderzoek: wáár komt dit nou vandaan”, zegt Ellen Windemuth, bekend documentairemaakster, nu in de rol van woordvoerster van de stichting IJmondig. 

Begin juli werd het wantrouwen richting de overheid nog groter toen bleek dat een GGD-directeur van Kennemerland ervoor had gezorgd dat de naam van staalconcern Tata Steel, de grootste bron van luchtvervuiling in de IJmond, helemaal uit het rapport werd geschrapt. Het Noordhollands Dagblad onthulde de kwestie na een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur. Daaruit bleek dat directeur Bert van de Velden van GGD Kennemerland persoonlijk heeft ingegrepen om Tata Steel uit de wind te houden.

De druppel die de emmer voor de initiatiefnemers van dit onderzoek helemaal deed overlopen, is het feit dat de resultaten van een tweede onderzoek naar de gezondheid in de IJmond te lang op zich laten wachten. Het gaat om gezondheidsonderzoek naar de neergedaalde stoffen die elke dag over de regio dwarrelen waardoor onder meer speeltuinen regelmatig moeten worden schoongemaakt. Hiervoor zijn 420 veegmonsters genomen die het RIVM onderzoekt. 

De resultaten zijn er al. Toch is publicatie van het rapport uitgesteld tot na een Tweede Kamerdebat op 9 september over de toekomst van Tata. Het RIVM heeft de stichtingen (IJmondig, Frissewind.nu en Schapenduinen) laten weten dat er meer tijd nodig is. Dat leidt tot veel argwaan bij omwonenden. Advocaten proberen nu via een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur de resultaten van het ‘veegmonsteronderzoek’ eerder in handen te krijgen.

Bovendien zegt het RIVM geen onderzoek te doen naar de bronnen van die uitstoot, ofwel waar die schadelijke stoffen vandaan komen. ‘Dat ligt niet in de opdracht’, zo schrijft het RIVM in een e-mail, al ‘kan het wel relevant zijn’. ,,Het RIVM, de GGD en de provincie zijn veel te gevoelig geworden voor de lobby van Tata Steel”, aldus de Bloemendaalse multimiljonair Jan de Jong, de grote man van investeringsmaatschappij Nedamco, nu woordvoerder van stichting Schapenduinen.

Het gebrek aan onafhankelijkheid zorgt ervoor dat de genoemde stichtingen samen met enkele (anonieme) kapitaalkrachtigen uit de regio een miljoen euro hebben uitgetrokken om zelf onderzoek ‘aan de bron’ te laten doen. Metingen met drones bij de schoorstenen en met onderwaterrobots, uitgevoerd door een onafhankelijk bureau moeten voor eens en altijd duidelijk gaan maken dat de gevaarlijke uitstoot daadwerkelijk van Tata komt. De organisatie doet een openbaar aanbod aan alle toezichthouders op Tata om zich aan te sluiten bij het onderzoek.  

De enige voorwaarde is dat de resultaten worden gepubliceerd op een voor ieder toegankelijke website. ,,Doen ze niet mee, dan moeten ze maar eens uitleggen waarom”, aldus De Jong. Het onderzoek - waarvoor de organisatie op zoek gaat naar een onafhankelijk ingenieursbureau - komt er sowieso. De initiatiefnemers hebben daarmee straks in elk geval een extra wapen in handen om eventueel bij een rechter maatregelen af te dwingen. ,,Elke provincie in Nederland stroopt de mouwen op om vervuilende industrie aan te pakken, behalve hier”, zegt Windemuth die vanwege de slechte lucht verhuisde naar Bergen, maar zich nog steeds hard maakt voor de zaak. ,,Wat hier gebeurt is een schande.”