Ja, als de eindtoets wordt afgenomen kunnen de scores lager zijn dan in normale, coronavrije jaren. Sterker, inspecteur-generaal Alida Oppers van de Onderwijsinspectie verwacht niet anders. ,,Het onderwijs is dan al een jaar niet optimaal geweest.” Maar dat is geen reden om de toets te schrappen, vindt Oppers. ,,Dan wéét je in elk geval hoe de leerlingen en het onderwijs ervoor staan.” Ook ouders willen dat de eindtoets dit jaar wél doorgaat.

Ook in deze crisistijd biedt de eindtoets – verplicht voor alle leerlingen van groep 8 – waardevolle en objectieve informatie, vindt Oppers. ,,Door de resultaten weten we straks waar de lacunes zitten: waar schort het aan en wat kun je er – misschien nog voor de zomervakantie – aan doen?”

Zijn de achterstanden het grootst op taal, of juist rekenen, moeten vooral (bepaalde) wijken in grote steden aan de bak om achterstanden weg te poetsen? Al die informatie ontbreekt als de eindtoets wordt geschrapt. Dat maakt het ook moeilijk om de corona-achterstanden aan te pakken of daar geld voor vrij te maken. ,,Dan kun je van alles aanbieden om onderwijsachterstanden weg te werken, maar dat is dan ongericht.” Kortom: dan kan goedbedoeld geld op de verkeerde plekken terechtkomen, waar het weinig effect heeft.

Het komt niet vaak voor dat de Inspectie voor het Onderwijs zich actief bemoeit met actuele onderwerpen. Nu voelt inspecteur-generaal Oppers zich daar toch toe geroepen. ,,Zonder eindtoets verliezen wij het zicht op hoe het onderwijs ervoor staat.” Ze maakt zich zorgen over de ‘lichtzinnigheid’ waarmee over het schrappen van de eindtoets wordt gesproken. ,,Terwijl dat in het nadeel is van een groep leerlingen.”

Toen de eindtoets in het voorjaar van 2020 werd geschrapt, werd aan het einde van het jaar het effect daarvan al duidelijk: minder kinderen kregen een hoger advies voor de middelbare school. Vooral kinderen uit armere gezinnen waren daarvan de dupe. ,,In normale jaren krijgen ongeveer 17.000 leerlingen een hoger advies. Dat is niet niets. Zonder de eindtoets ontnemen we een groep leerlingen de kans om hoger in te stromen in het voortgezet onderwijs.”

Leerlingen in groep 8 van het basisonderwijs krijgen een schooladvies van de leraar: wordt het vmbo, havo of vwo? Daarna wordt de eindtoets afgenomen. Bij een lagere score verandert er niets, maar scoort een leerling hoger dan op basis van het advies van de leerkracht werd verwacht, dan wordt er opnieuw naar het advies gekeken. Vorig jaar gebeurde dat niet; er was immers geen eindtoets. Oppers: ,,Dat moeten we in het belang van die leerlingen niet nog een keer laten gebeuren.”

,,We weten nu al door studies dat de onderwijsachterstand niet gelijk is verdeeld”, zegt Oppers. Vooral in wijken waar leerlingen bij hun thuisonderwijs worden begeleid door laagopgeleide ouders zijn de achterstanden groter. ,,Dat wordt ook bevestigd door een recente studie van de gemeente Amsterdam.”

Natuurlijk, zegt Oppers, als het OMT stelt dat de eindtoets vanwege gevaar op verspreiding van het coronavirus niet door kan gaan, dan is dat ‘een te accepteren feit’. Ze wijst er wel op dat in de rest van het onderwijs, van middelbare school tot universiteit, alle toetsen wél doorgaan. ,,Ik hoor daarbij niets over veiligheidsrisico’s.”

Bekijk hieronder onze video's over de coronacrisis: