Rutte geeft mondjesmaat toe: ‘Onbedoeld te hard geweest naar ongevaccineerden’

De Tweede Kamer debatteerde woensdag over een rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) over het begin van de coronapandemie. BBB-Kamerlid Caroline van der Plas vroeg premier Rutte of het kabinet niet te ‘hardvochtig’ is geweest naar mensen die zich niet wilden laten vaccineren. ,,Misschien onbedoeld, maar zeker niet bedoeld’’, antwoordde premier Rutte. ,,Maar er zijn wel felle debatten geweest, bijvoorbeeld over het coronatoegangsbewijs.’’

Hoewel het volgens Rutte nooit de bedoeling was om mensen ‘apart’ te zetten, verdedigde hij wel het beleid waarin onderscheid werd gemaakt tussen gevaccineerden en ongevaccineerden. ,,Ik vond dat er dwingende redenen waren om dat onderscheid wel te maken. Dat kan misschien leiden tot een gevoel van uitsluiting. Dan moet je daar weer het gesprek over aangaan.’’

Dat ‘gesprek’ heeft misschien te weinig plaatsgevonden, erkent Rutte. Hij had meer moeten luisteren naar mensen die het niet eens waren met de coronamaatregelen. ,,Als mensen zich niet willen laten vaccineren, is dat een eigen keuze maar ook een eigen risico’’, zegt viroloog Bert Niesters. ,,Het belangrijkste is dat mensen elkaars mening aanhoren en respecteren.’’

In plaats daarvan werden de ongevaccineerden de zondebok gemaakt, in het bijzonder door toenmalig minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge. Die sprak in een interview met Nu.nl over een ‘epidemie van de ongevaccineerden’. En hij zei: ,,Het heeft iets decadents om te denken dat je kunt bedanken voor het enige middel dat ons uit deze crisis helpt.’’

Daarmee heeft hij de polarisatie vergroot en het wantrouwen naar de politiek versterkt, aldus Van der Plas. ,,Dat is nogal een oordeel over mensen die gebruikmaken van hun democratische grondrecht om iets wel of niet te doen.’’

Zonder een expliciete mea culpa zei Rutte dat hij zich wel kan voorstellen dat zulke bewoordingen als hard ervaren kunnen worden. ,,In je beleid kun je best dingen doen waardoor mensen zeggen: ik voel nu toch dat ik apart word gezet of niet serieus word genomen. Dan ga je daar het gesprek over aan. Maar je moet ontzettend oppassen met wat je zegt. Je moet je woorden natuurlijk zorgvuldig kiezen. Dat zal ook weleens fout zijn gegaan. Dat neem ik aan.’’

Veldepidemioloog en microbioloog Amrish Baidjoe kan zich de frustraties van het kabinet, dat veel investeerde in de aanschaf van coronavaccins, wel voorstellen. ,,Maar het probleem was juist dat de overheid steeds te laat was met maatregelen’’, zegt Baidjoe. ,,Het doel was juist om mensen ervan te overtuigen zich te laten vaccineren. Maar je overtuigt mensen niet door ze in een hoek te duwen. Groepen stigmatiseren en uitvergroten helpt niet. De overheid had beter tijd kunnen steken in goede voorlichting.’’

Tamar Sharon, hoogleraar filosofie, digitalisering en samenleving aan Radboud Universiteit Nijmegen, waarschuwde tijdens de coronacrisis al voorzichtig te zijn met het uitsluiten van ongevaccineerden. ,,Het kabinet had meer begrip moeten hebben voor mensen die geen vaccin wilden‘’, zegt Sharon.

,,Er zijn mensen die het om medische redenen niet willen omdat ze te kwetsbaar zijn. Er zijn ook mensen die de overheid wantrouwen. En er blijft een kleine groep die gelooft in complottheorieën en lastig te overtuigen is. Het is goed om te weten waarom mensen geen vaccin willen, want elke groep heeft een andere strategie nodig om die te bereiken.’’

De harde taal van onder anderen Hugo de Jonge vond ze ‘niet diplomatiek’ en ‘demoraliserend'. ,,Daarmee duw je mensen steeds verder van je weg. Je kunt ongevaccineerden niet de schuld geven van de hele pandemie. Dat deed De Jonge wel met zijn uitspraken wel. Ongevaccineerden uitsluiten en labelen als ‘wappie’ is niet slim.‘’

Kijk onze video's over de coronacrisis in onderstaande playlist: