Verbod op vluchten vanuit zuidelijk Afrika vanwege nieuwe virusvariant

Er zijn nog twee vluchten onderweg vanuit Zuid-Afrika. Alle passagiers zullen op Schiphol worden getest, zegt De Jonge. Daarna moeten zij in quarantaine. ,,De variant is hier op Nederlandse bodem nog niet aangetroffen. Tegelijkertijd weten we van eerdere varianten hoe snel het kan gaan.” De coronamutatie wijkt in veel opzichten af van de deltavariant en lijkt volgens een analist van de BBC ‘nauwelijks meer’ op het originele virus zoals dat begin vorig jaar in de Chinese stad Wuhan werd aangetroffen.

Volgens De Jonge is er ‘reden voor zorg’ en is er ‘alle reden om snel te handelen'. Nederlanders die nog in zuidelijk Afrika zitten - naast Zuid-Afrika ook Botswana, Eswatini (Swaziland), Lesotho, Namibië en Zimbabwe - hebben het recht om terug te keren naar huis, ‘maar voor hen geldt dus de dubbele testverplichting en de quarantaineplicht’. Het vliegverbod betekent ook niet dat er helemaal geen vluchten meer tussen zuidelijk Afrika en Nederland zullen zijn. Voor staatsburgers, maar bijvoorbeeld ook medisch personeel en vracht, blijft luchtverkeer mogelijk. 

Het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft geen zicht op om hoeveel Nederlanders het gaat; vakantiereizigers hoeven zich immers niet te melden bij de ambassade. Luchtvaartmaatschappij KLM, die normaal gesproken dertien keer per week op Zuid-Afrika vliegt, is in overleg met de Nederlandse overheid en nationale en internationale gezondheidsorganisaties over de gevolgen van het vliegverbod. 

Virologe Marion Koopmans twijfelt of het stopzetten van het vliegverkeer het virus kan tegenhouden. ,,Ik snap het wel als reactie, we schrikken natuurlijk allemaal. Maar de ervaring leert dat dit misschien niet zoveel effect heeft omdat dit virus waarschijnlijk al langer circuleert”, zegt Koopmans. Het is volgens haar ‘ook zeker denkbaar’ dat de variant elders is ontstaan. ,,En dan is het dweilen met de kraan open.”

De mutatie heeft volgens wetenschappers een ‘ongebruikelijke samenstelling’ die het virus mogelijk besmettelijker maakt dan eerder bekende mutaties. In Zuid-Afrika bevestigde het nationaal instituut voor besmettelijke ziektes (NICD) donderdag op zijn site dat 22 besmettingsgevallen met deze variant B.1.1.529 zijn vastgesteld in verschillende laboratoria, die gespecialiseerd zijn in RNA-onderzoek. ,,De gegevens zijn nog beperkt, maar onze experts maken overuren om de nieuwe variant te begrijpen en te bepalen wat de mogelijke implicaties kunnen zijn”, zei NICD-directeur Adrian Puren.

 ,,Het gaat om een mutatie die serieus zorgen baart”, reageerde ook Zuid-Afrikaanse gezondheidsminister Joe Phaahla donderdag. Deskundigen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zijn al bijeengeroepen om de beschikbare data over B.1.1.529 te bespreken. Het veranderde virus, waarvan het spike-eiwit om de cel binnen te komen op 32 plaatsen afwijkt, is ook al opgedoken in Botswana. Daar zijn volgens Kereng Masupu, coördinator van de Covid-19-bestrijdingsdienst, personen besmet geraakt die waren ingeënt tegen corona.

De Europese Commissie zei vanochtend al te willen dat er onmiddellijk gestopt wordt met het vliegverkeer van en naar zuidelijk Afrika vanwege de daar ontdekte coronamutatie B.1.1.529. Voorzitter Ursula von der Leyen zegt dat de maatregel snel wordt besproken, meldde ze op Twitter.

De noodstop die de Europese Commissie wil kan worden gebruikt als de epidemiologische situatie in een land of regio buiten de Europese Unie snel slechter wordt, helemaal als dat te maken heeft met een nieuwe coronamutatie. De maatregel geldt normaal gesproken niet voor EU-burgers of mensen die al lang in de EU wonen. De commissie neemt de maatregel in samenspraak met de lidstaten van de EU.

Meerdere EU-landen besloten vanochtend al om reizigers uit zuidelijk Afrika te weren, zoals Duitsland, Tsjechië, Oostenrijk en Italië. In Duitsland geldt dat alleen Duitsers het land nog in mogen, onder strenge voorwaarden. Het reisverbod gaat op vrijdagavond in, zei gezondheidsminister Jens Spahn. Duitsers die terugkomen moeten veertien dagen in quarantaine. ,,Het laatste dat we nodig hebben is een nieuwe virusvariant”, aldus Spahn.

Het Verenigd Koninkrijk besloot gisteren na berichten over de mogelijk besmettelijkere coronamutatie direct al om zes Afrikaanse landen toe te voegen aan de rode lijst. Vluchten uit onder meer Zuid-Afrika, Botswana, Zimbabwe en Namibië worden met ingang van vrijdagmiddag geweerd. Ook Israël legt reisbeperkingen op voor die Afrikaanse landen, net als Singapore. Australië en Japan overwegen eveneens reisbeperkingen in te stellen om de nieuwe coronavariant buiten de deur te houden. 

De zorgen om de nieuwe coronavariant zijn groot. Zo zakt de Amsterdamse AEX-index vanochtend al 3,2 procent. Vooral de Europese bedrijven in de luchtvaartsector en reisbranche kregen forse klappen door de vrees voor nieuwe reisbeperkingen. Air France-KLM raakte dik 9 procent kwijt. Ook gaan de olieprijzen fors omlaag. Handelaren vrezen de impact van grootschalige reisbeperkingen van en naar de regio op de vraag naar olie.

Het Zuid-Afrikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken vindt het besluit van landen om de grenzen te sluiten voor vluchten uit verschillende Afrikaanse landen vanwege een nieuwe coronavariant ‘gehaast’. Zuid-Afrika zegt bezorgd te zijn over de schade aan het toerisme en bedrijfsleven en wil in gesprek met onder meer de Britse autoriteiten over het besluit.

Volgens het CBS reisden ruim 126.000 passagiers in de periode van november 2020 tot en met oktober 2021 met het vliegtuig heen en weer tussen Nederland en Zuid-Afrika. Het aantal passagiers fluctueerde blijkens gegevens van het statistiekbureau in de afgelopen twaalf maanden behoorlijk door toedoen van het coronavirus, maar zat juist de laatste maanden weer flink in de lift. In de maand februari van dit jaar lag het aantal luchtreizigers tussen beide landen op 2094, in juni bedroeg dat aantal ruim 11.000 en in oktober ging het om iets meer dan 20.000 passagiers.

Het ministerie van Buitenlandse Zaken zegt geen gegevens te hebben over het aantal Nederlanders dat zich in Zuid-Afrika bevindt.

Reisbrancheorganisatie ANVR begrijpt het verbod op vluchten uit zuidelijk Afrika. ,,Je kunt er alleen maar voor zijn om zo te handelen, omdat er een virusmutatie is”, aldus een woordvoerster van de organisatie. Ze merkt wel op dat het een triest bericht is voor de reissector en de stap alleen maar zorgt voor een eventuele vertraging van het virus. ,,Reizigers kunnen namelijk ook via een andere route uit het gebied reizen”, constateert ze. ,,Daardoor kan de virusmutatie uiteindelijk toch deze kant op komen, via bijvoorbeeld Dubai.”

Over de concrete situatie bij de ANVR-leden die reizen naar Zuid-Afrika uitvoeren, kon de woordvoerster niks zeggen. Wel gaf ze aan dat voor veel landen buiten de Europese Unie de reisadviezen op oranje staan. Zo ook voor Zuid-Afrika, dat al als hoogrisicogebied werd gezien vanwege de verspreiding van het coronavirus. ,,Over het algemeen zijn er niet veel, of zelfs geen reizen naar die gebieden”, zo geeft ze aan. En vanuit ANVR-reisorganisaties zullen er dus weinig reizigers zitten, voegde ze toe. Op de website van de ANVR staan circa zestig leden die reizen naar de regio uitvoeren.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) doet de komende tijd onderzoek naar de nieuwe variant. Wetenschappers vinden het nog te vroeg om iets te zeggen over de effectiviteit van de bestaande vaccins.

Edwin landde vrijdag voor het middaguur op Schiphol en kreeg toen te horen dat hij het vliegtuig nog niet uit mocht: