Xandra Koops is parttime docent aan een mbo en een van de studiekeuzecoaches die je bij Onderwijsbeurs Noordoost kunt tegengekomen. Xandra helpt je op de beursvloer in Zwolle tijdens een ‘speeddate’ van 15 minuten in een 1 op 1-gesprek op weg naar de juiste keuze. In het dagelijks leven begeleidt ze met haar bedrijf ‘Inspiratiemotor’ (www.inspiratiemotor.nl) al jarenlang jongeren in (langere) sessies op maat. Daarnaast geeft ze bij Onderwijsbeurs Noordoost een workshop voor ouders en leerlingen én ze heeft haar eigen stand op de beurs. ,,In mijn praktijk als studiekeuzecoach krijg ik geregeld vragen van studenten, maar ook ouders van studenten die na een afgebroken studie op zoek zijn naar een nieuwe opleiding.’’ Daarbij wil Xandra het begrip ‘foute’ studiekeuze graag nuanceren. Want:

Van scholieren verwachten we dat je op jonge leeftijd al een profielkeuze maakt, en (meestal op basis daarvan) een studiekeuze. Maar tieners en twintigers zijn nog volop aan het groeien. Het kan best zijn dat je op je 17de alleen profvoetballer, chirurg of artiest wilde worden, en dat je een jaar later compleet andere interesses hebt. Of een nieuwe vriendengroep waardoor je opeens anders of bewuster in het leven staat. En misschien ontdek je daardoor wel dat je je huidige opleiding minder goed bij je past dan je een jaar eerder dacht. Xandra vindt dat we daar vooral niet te krampachtig over moeten doen: ,,Ter illustratie: ik krijg in mijn praktijk óók 30-plussers die alsnog een carrièreswitch willen maken;[ dat zijn dus mensen die al een aantal jaren werken. En bedenk dat veel oudere werknemers verzuchten: ‘Als ik het nog een keer mocht overdoen, dan…’’ Kortom: als volwassenen een carrièreswitch kunnen maken, kun jij zéker een studieswitch maken. Sterker nog: je kunt op elk moment in je leven nog een switch maken.’’

Er kunnen veel redenen zijn waarom jouw eerste opleiding in de praktijk tegenviel. Misschien bevalt de cultuur van de opleiding je niet zo goed (er lopen bijvoorbeeld veel ‘linkse types’ rond, terwijl jij rechtser denkt – of andersom), is het niveau te hoog of te laag naar je zin, of bevallen de werkvormen (veel in groepjes of juist veel zelfstudie) je niet. Xandra pleit ervoor om het positieve in te zien van een ‘mislukking’. ,,Je leert van álles iets, dus alles wat je doet of hebt gedaan is waardevol. Als je hebt ontdekt dat je moeite hebt met zelfstudie, kun je dus beter een opleiding kiezen waar meer begeleiding is.’’

Wat wel nodig is als je voortijdig afhaakt: ,,Ga analyseren, ga bij jezelf na waarom het niet lukte of die opleiding niet was wat je ervan hoopte.’’ Bij die analyse kan het helpen om een externe deskundige, bijvoorbeeld een studiekeuzeadviseur, in te schakelen die niet snel oordeelt, maar wel de juiste vragen stelt.

Kom je er binnen een paar weken al achter dat je toch ongelukkig wordt van je huidige studie? Ga na waarom het mis ging en kijk om je heen, bijvoorbeeld via de Opleidingenvergelijker. Neem de ervaring van je eerste studie mee, want je weet beter waar je nu op moet letten. En misschien kun je zelfs switchen binnen dezelfde onderwijsinstelling. Zeker als je het idee hebt dat je wel op je plek zit in die stad en op die locatie, maar dat de inhoud van de opleiding het niet helemaal was. Soms kun je zelfs een (een deel van) je studiepunten meenemen aan je volgende opleiding, en kun je in februari al instromen bij je volgende opleiding, in plaats van september volgend jaar. Dan ‘kost’ je studieswitch je maar een half jaar in plaats van een heel studiejaar. Xandra Koops wijst wel op een gevaar van die route: ,,Binnen één onderwijsinstelling kan de cultuur ook per opleiding verschillen, weet ik uit ervaring. Dus als je zomaar overstapt naar een volgende opleiding, kan dat ook tegenvallen.’’ Wat wél geldt: met een verkeerde keuze ben je misschien een jaar langer aan het studeren, maar hoe erg is dat? Misschien geniet je wel erg van het studentenleven, en daar is weinig mis mee. ‘Straks’ kun je nog ruim veertig jaar werken…

,,Als je nog niet weet wat je precies wilt, kan een tussenjaar een prima oplossing zijn’’, zegt Xandra. ,,Mits je in het tussenjaar aan jezelf en aan je volgende studiekeuze werkt. Dat hoeft niet wekelijks te zijn, maar ik heb bijvoorbeeld studenten in mijn praktijk die een tussenjaar nemen en één keer per maand met me afspreken.’’

Een tussenjaar kan heel louterend zijn. Xandra: ,,Als je gaat reizen of werken, leer je veel over jezelf, je doet verschillende ervaringen op en wordt zelfstandiger. Bovendien ben je weer een jaar ouder en rijper als je opnieuw gaat kiezen. In mijn praktijk krijg ik ook studenten die een jaar gaan werken en sparen en intussen bezig zijn met hun studiekeuze.’’

Wil je meer weten over een tussenjaar? Bij Onderwijsbeurs Noordoost vind je bij verschillende stands informatie over de mogelijkheden.

Stoppen met je studie kan heel ingrijpend zijn, weet Xandra. ,,Voor veel studenten is ‘stoppen met je studie’ de eerste keer dat ze het gevoel hebben dat ze hebben gefaald. Ook daarom is het goed om tijd te nemen om het even te verwerken en niet direct in een volgende studie te vliegen.’’ Die neiging bestaat wel omdat we nu eenmaal zijn opgevoed met het idee dat we nuttig bezig moeten zijn. ,,Je ziet soms een soort paniek: ik mag niet ‘los’ rondlopen. Veel studenten zijn erg loyaal aan hun ouders’’, aldus Xandra. ,,Ze willen hun ouders niet teleurstellen, en dat gevoel van teleurstelling hebben ze wel als ze voortijdig stoppen met een studie. Zeker als je ouders je opleiding betalen, of als je de druk voelt van je studieschuld.’’

De druk van ouders is niet te onderschatten. Xandra: ,,Het idee van ‘waar je aan bent begonnen, maak je ook af’ leeft sterk bij veel ouders. Ik ben zelf ook van mening dat je als student wel doorzettingsvermogen moet hebben – geen enkele studie is 100 procent voor jou gemaakt, er zullen altijd aspecten in zitten die je niet interessant vindt – maar als je voelt dat je helemaal niet op je plek zit, moet je daar iets mee. Ga analyseren waarom het niet lukte, wat je ervan geleerd hebt, en wat je kunt doen om dezelfde ‘fouten’ ter vermijden. En kijk daarna vooral vooruit.’’

Vooruitkijken naar je volgende studiekeuze kan op verschillende manieren. Blijf vooral niet hangen achter je computer, adviseert Xandra. Een opleiding online aanklikken die je wel aardig lijkt, ben je morgen vergeten. Het is beter om mensen te ontmoeten en ‘live’ te proeven van opleidingen. Xandra: ,,Ga naar een onderwijsbeurs, praat met studenten en docenten, en zet op papier wat je wel of niet wilt. Een van de dingen die ik doe met mijn studenten is de papieren Keuzegids erbij pakken. Die Keuzegids bestaat voor alle niveaus, dus mbo, hbo en universitair. Achterin vind je een overzicht met álle opleidingen van jouw niveau. Streep met rode stift alle opleidingen door die je zéker niet wilt gaan doen. Als je bijvoorbeeld zeker niet iets bij Defensie of iets met wiskunde wilt doen, streep je die door. Met groen streep je de opleidingen aan die je wél ziet zitten, en met oranje geef je aan welke opleidingen je misschien wel interessant vindt, maar waar je nog te weinig van weet. Met die oranje opleidingen ga je eerst aan de slag. Op die manier ontdek je nieuwe mogelijkheden, opleidingen waar je waarschijnlijk nog niet aan had gedacht. In de praktijk werkt dat echt, heb ik gemerkt. Of, zoals een student letterlijk zei nadat ze die stappen had gevolgd: ‘Zonder dit traject was ik nooit uitgekomen bij de opleiding die ik nu heb ontdekt!’’’