Een hoge prijs voor vrijheid, gelijkheid en broederschap

Ze zijn er niet gerust op, de bewoners van het Land van Cuijk. Het is najaar 1794. Ze zeggen dat de Franse troepen weldra hier zullen zijn. Maastricht en Venlo zijn gevallen en op 9 oktober nemen de Franse revolutionairen – die ons ‘vrijheid, gelijkheid en broederschap’ beloven - Den Bosch in. Zit er dik in dat Grave nu aan de beurt is.

De Fransen hebben de oorlog verklaard. Niet aan ons, het volk, maar aan de leider van de Republiek, stadhouder Willem V. Dat heerschap kan maar beter uit de buurt blijven, als ie niet wil dat zijn hoofd in een mand onder de guillotine belandt.

Natuurlijk verdedigt de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden deze uithoek ook. Maar het is een ratjetoe aan buitenlandse huurlingen. Je hoort Zwitserse dialecten, Duits van huurlingen uit Hessen en het Engels van de ruwe, ongedisciplineerde soldaten van het leger van de Hertog van York. Zelfs het Frans klinkt aan ‘Hollandse kant’, want ook Fransen die na de revolutie van 1789 hun land zijn ontvlucht, zogenaamde emigrés, vechten mee aan de zijde van de Republiek.

In september hebben de Engelsen een paar dagen bij Grave gebivakkeerd. Toen de Fransen naderden, zijn ze de Maas overgestoken, richting Nijmegen. Maar daarvoor hebben ze vreselijk huisgehouden in Escharen.

Op 14 oktober is de belegering van Grave een feit. Een leger van zesduizend Fransen staat aan de poorten. Maar het Graafs garnizoen, onder leiding van Andreas de Bons, geeft zich niet over. De Franse legeraanvoerder, Charles Pichegru, heeft geduld. Zijn mannen graven zich in en zijn kanonnen schieten hun kogels over de vestingmuren. Het beleg zal tot 30 december duren. Dan geeft De Bons zich over. De schade in Grave is groot, het aantal slachtoffers valt mee: acht.

Maar het Graafs beleg slaat vooral buiten de stad diepe wonden. Want tijdens dat beleg moeten die duizenden Franse troepen ook te eten krijgen. Net zoals al die honderden paarden. Wie voor het eten, het hooi en de haver moet zorgen? De inwoners van de dorpen. 

De Franse legerleiding eist van de dorpsbesturen dat zij karrenvrachten vol brood en bier leveren, rundvee en schapen dat als vlees voor de militairen kan dienen en hout uit hun bossen voor versteviging van de aanvalslinie. 

Met de winter in aantocht, puilen de voorraadschuren van de boeren uit. Maar het wordt voor hen en hun huisgezinnen op een houtje bijten, die schuren worden leeggezogen. En als er niet snel genoeg wordt geleverd, gaan de Franse soldaten, net als de Engelsen vóór hen, op rooftocht uit. 

Van Escharen in het noorden tot Maashees en Overloon in het zuiden en Mill in het westen, elk dorp wordt als een citroen leeg geknepen. Millse boeren bijvoorbeeld leveren op 27 oktober 1794 45 schapen en 49 koeien af bij de Fransen. Het dorp zal in twee maanden tijd schade lijden voor niet minder dan 25.756 gulden. Dat staat anno nu gelijk aan ruim 231.000 euro.

Volgende aflevering: Beers maakt de balans op na de Franse inval.