Innovatief? Dat zijn boeren al jaren. Anders zou een klein landje als Nederland niet de tweede voedselproducent van de wereld kunnen zijn. ,,Er zijn heel veel Willie Wortels op de boerenerven", benadrukte afzwaaiend ZLTO-directeur Elies Lemkes woensdag op een symposium naar aanleiding van haar eigen vertrek. ,,Maar open innovatie, in samenwerking met andere bedrijven en sectoren, staat nog in de kinderschoenen." En juist dat is hard nodig, nu de maatschappij andere eisen stelt op het gebied van bijvoorbeeld klimaat, voedsel en dierenwelzijn. ,,Innovatie om efficiënter te werken kun je voor een groot deel zelf doen. Maar om duurzamer te gaan werken hebben we de hele keten nodig."

Daarbij valt nog een wereld te winnen, concludeerde ontwerper en TU/e-professor Ad van Berlo. Hij uitte vooral zijn bewondering voor de ongekende productiviteit van de sector. Maar de kloof met de consument is te groot, zo luidde de andere kant van zijn verhaal. Van Berlo wees op het succes van de snoeptomaat. ,,Dat is een product waarop de consument zat te wachten, ze verdienen daar nu enorm mee." Zo zou er meer vanuit de klant moeten worden gedacht. ,,Ik hoor nooit iets van boerenstartups die de consument vanaf het begin betrekken."

Goede voorbeelden zijn er ook: die kregen van Lemkes zelf de ruimte om haar betoog te illustreren. Zoals het project Boer Bier Water in Laarbeek, waarbij brouwer Bavaria met lokale boeren samenwerkt. De brouwerij in Lieshout houdt nogal wat restwater over, dat boeren in de omgeving na zuivering kunnen gebruiken voor de irrigatie van hun land. Daarop kan dan weer brouwgerst groeien waar Bavaria bier mee kan maken.

Maar om meer van dat soort innovaties van de grond te krijgen, heeft de agrarische sector wel ruimte nodig, vond ZLTO-voorzitter Hans Huijbers. Die haalde in de afsluitende discussie uit naar de provincie. ,,Ik worstel ermee dat men wenst te sturen op de problemen van het verleden, in plaats van échte innovatie mogelijk te maken." Door de strengere eisen aan stallen vanaf 2022 staan boeren met hun rug tegen de muur, en is er geen ruimte om eigen ideeën te ontplooien, bedoelde hij ermee. ,,Ik zou zeggen: zet voorlopers in hun kracht. Maar dat gebeurt niet, daar gaat het dramatisch fout."