Arrestatiebevel Internationaal Strafhof tegen Poetin: wat nu en hoe reageert Rusland?

Er zijn volgens het ICC ‘redelijke gronden’ om aan te nemen dat Vladimir Vladimirovitsj Poetin (70) - en ook kinderrechtencommissaris Maria Lvova-Belova - persoonlijk strafrechtelijk verantwoordelijk is voor de oorlogsmisdaad van ‘onwettige deportatie van bevolking (kinderen) uit bezette gebieden van Oekraïne en overbrenging naar de Russische Federatie sinds 24 februari 2022’. ICC-hoofdaanklager Karim Khan sprak vrijdag over ‘honderden kinderen’ van wie velen ter adoptie zouden zijn aangeboden.

‘Poetin zou de feiten rechtstreeks en in samenwerking met of via anderen hebben gepleegd, zonder naar behoren controle uit te oefenen over civiele en militaire ondergeschikten die zich schuldig maakten aan de oorlogsmisdaden of er toestemming voor gaven’, luidt het in een toelichting bij het arrestatiebevel. Daarbij gaat het volgens het Internationaal Strafhof om personen ‘die onder zijn effectieve gezag en controle stonden krachtens zijn hogere verantwoordelijkheid.’

Eén van de eerste vragen die rijst, is wat voor zin zo’n arrestatiebevel heeft. Rusland erkent het ICC niet, waardoor het onwaarschijnlijk is dat Poetin in het beklaagdenbankje in Den Haag verschijnt. En zonder aanwezigheid van de beklaagde geen proces.

ICC-woordvoerder Fadi El Abdallah nuanceert dat. ,,Rusland ondertekende het Statuut van Rome (dat sinds 2002 de basis vormt voor het Internationaal Strafhof) weliswaar, maar heeft het vervolgens nooit geratificeerd. Dit betekent dat het niet meewerkt aan de uitvoering van arrestatiebevelen van het ICC, maar dat sluit vrijwillige medewerking niet uit. Landen die het verdrag niet bekrachtigden, kunnen de rechtsmacht van het Hof vrijwillig aanvaarden door het indienen van een verklaring (zoals Oekraïne in april 2014 deed na de Russische annexatie van de Krim).’’ Dat laatste lijkt een indirecte verwijzing naar een mogelijke arrestatie en uitlevering op termijn, zoals bij oud-dictator Omar al-Bashir van Soedan.

Voorlopig is Poetin dus veilig zolang hij in Rusland blijft, maar dat verandert bij buitenlandse reizen. Daarbij hangt het van de bestemming af, zegt El Abdallah. ,,China erkent het ICC evenmin, waardoor de kans op medewerking tevens klein is, al kan het ook besluiten tot vrijwillige medewerking aan onderzoeken van het Internationaal Strafhof.’’ Hetzelfde geldt voor andere landen die het Statuut niet bekrachtigden, zoals Iran en Soedan.

De 124 landen die het ICC wél erkennen, waaronder alle EU-lidstaten, zijn volgens de zegsman op de hoogte gebracht van het arrestatiebevel tegen de Russische president. Het Verdragsrecht bepaalt dat ze samenwerken met het Strafhof zodra daar aanleiding voor is. ,,Poetin geldt sinds vandaag als verdachte en kan in de verdragsstaten worden aangehouden.’’ Het arrestatiebevel is volgens hem één van in totaal een tiental dat het ICC uitvaardigde.

_{Tekst gaat verder onder de foto.}

Poetin zelf reageerde vandaag niet op de aanklacht tegen hem. Kremlin-woordvoerder Dmitri Peskov noemde de stap van het ICC ‘schandalig en onaanvaardbaar, aangezien Rusland geen lid is van het ICC’. ,,We erkennen de jurisdictie van deze rechtbank niet, dus zijn al haar beslissingen nietig vanuit wettelijk oogpunt’’, zei hij.

De Russische kinderrechtencommissaris Maria Lvova-Belova is naar eigen zeggen niet van plan te stoppen met haar werk. ,,Er waren al vanuit veel landen sancties tegen mij, zelfs vanuit Japan. Nu is er een arrestatiebevel. Ik vraag me af wat het volgende is, maar wij blijven doorwerken’’, citeerde de nieuwssite RBK Lvova Belova.

De voormalige Russische president Dmitri Medvedev, nu plaatsvervangend voorzitter van de Russische Veiligheidsraad, drukte zich het grofste uit. ‘Het is niet nodig om uit te leggen waar dit papier moet worden gebruikt’, tweette Medvedev verwijzend naar het bevel. Hij voegde een emoji van toiletpapier toe.

Woordvoerster Maria Zacharova, van het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken, sprak van een losse flodder. ‘Rusland is geen partij bij het Statuut van Rome en heeft op basis daarvan geen verplichtingen’, schreef ze op haar Telegram-account. ‘Rusland werkt niet samen met dit orgaan en mogelijke ‘recepten’ voor arrestatie die afkomstig zijn van het Internationaal Strafhof zullen voor ons nietig zijn.’

Vjatselav Volodin, voorzitter van de Doema, de Russische Tweede Kamer, reageerde op Telegram met: ‘Yankees, blijf van Poetin af! De onzin die uit Den Haag klinkt, zegt één ding: het Westen is hysterisch.’ Washington en Brussel hebben volgens hem ‘alle mogelijkheden voor sancties en vijandige acties uitgeput’. ‘Ze slaagden er niet in de burgers van de Russische Federatie te breken en de economie van ons land te vernietigen. Washington en Brussel begrijpen: er is Poetin, er is Rusland. Daarom vallen ze hem aan.’

De Russische journalist Leonid Ragozin (onder meer werkzaam voor de BBC) plaatste op Twitter een overzicht van alle landen waar Poetin niet heen kan gezien het arrestatiebevel. ‘De Verenigde Staten zijn niet onder hen’, merkte Ragozin op. Ook voorspelt hij dat het ICC door deze stap weleens leden kan gaan verliezen, voornamelijk bondgenoten van Rusland. ‘Tadzjikistan, Venezuela, Bolivia, Mongolië en de Centraal-Afrikaanse Republiek behoren tot de voor de hand liggende kandidaten.’

De Amerikaanse president Joe Biden noemt het arrestatiebevel gerechtvaardigd. ,,Ik denk dat het een heel sterk punt maakt”, zei hij vrijdag in Washington.

Volgens de Verenigde Staten staat het ‘buiten kijf’ dat Rusland oorlogsmisdaden pleegt in Oekraïne. ‘We hebben eerder al duidelijk gezegd dat de schuldigen verantwoording moeten afleggen’, reageerde het ministerie van Buitenlandse Zaken. Het noemde de hoofdaanklager van het ICC ‘een onafhankelijk actor’ en zei het ter verantwoording roepen van ‘daders van oorlogsmisdaden’ te ondersteunen, hoewel de VS het Internationaal Strafhof niet erkennen.

Bekijk onze nieuwsvideo’s in onderstaande playlist: