Een dag na mooie woorden op klimaattop bezuinigt Bolsonaro kwart op milieu

Bolsonaro deed die toezegging op een virtuele klimaattop met internationale leiders die was georganiseerd door de Amerikaanse president Joe Biden. De rechts-populistische president van Brazilië zei dat hij het budget voor de handhaving van klimaatwetgeving zou verdubbelen en dat er in 2030 een einde moet zijn gekomen aan illegale ontbossing in zijn land. Die beloftes betekenden een aanzienlijke verandering in Bolsonaro's toon ten aanzien van het milieu. 

Amper 24 uur later heeft Bolsonaro zijn handtekening gezet onder de Braziliaanse overheidsbegroting voor 2021 gezet, met een begroting van 2 miljard reais (ongeveer 302 miljoen euro) voor het ministerie van Milieu en de agentschappen die daaronder vallen. In 2020 was dat nog een budget van 2,6 miljard reais (zo’n 392 miljoen euro). In de loop van het jaar kan onder strikte voorwaarden eventueel besloten worden om van de begroting af te wijken en eventueel meer geld uit te geven.

Bolsonaro heeft een veto uitgesproken over ongeveer 1,3 miljard reais (198 miljoen euro) aan milieu- en klimaatmaatregelen. Onder meer het nationale milieubeschermingsinstituut Ibama werd fors gekort. Ibama ziet in Brazilië toe op naleving van de milieuwetgeving en had ook de afgelopen jaren al te maken met forse bezuinigingen door de regering-Bolsonaro.

De Braziliaanse regering ging niet in op vragen over Bolsonaro’s belofte om meer geld vrij te maken voor handhaving van milieuwetgeving. Journalisten die vragen stelden over de bezuinigingen, werden door verwezen naar het ministerie van Economische Zaken.

Voor parlementariër Rodrigo Agostinho, aanvoerder van een groep parlementsleden die strijdt tegen klimaatverandering, moet Bolsonaro de daad bij het woord voegen. ,,Het signaal van de toespraak donderdag is niet genoeg’’, aldus Agostinho. ,,De Braziliaanse regering moet zijn huiswerk gaan doen.’’

Agostinho is niet de enige die twijfelt aan de beloftes van Bolsonaro. Sinds de president in 2019 aantrad, heeft hij zich nooit een warm voorstander getoond van milieubescherming of het naleven van internationale milieuverdragen. De Braziliaanse president is onder meer voorstander van mijnbouw en landbouwexploitatie in natuurreservaten en inheemse gebieden.

Zo zijn tijdens zijn ambtstermijn ontbossing en bosbranden in het Amazonegebied alleen maar toegenomen. Tussen augustus 2019 en juli 2020, zo blijkt uit satellietgegevens, is de ontbossing met 9,5 procent toegenomen ten opzichte van de 12 maanden daarvoor, met een ontbost areaal zo groot als Jamaica.

Ook zijn regelingen die ontbossing en het verbranden van bosgebied moeten voorkomen versoepeld en is fors bezuinigd op controlerende instanties zoals Ibama en soortgelijke organisaties. 

,,Het is een leugen’’, zegt de baas van het Braziliaanse Klimaatobservatorium Marcio Astrini over Bolsonaro's belofte om de begroting voor milieubescherming te verdubbelen. ,,Bolsonaro heeft zelf in de begroting de post voor milieutoezicht het laagste gemaakt in de laatste twintig jaar.’’

Marcelo Freixo, een van de felste oppositieleiders tegen de regering-Bolsonaro in het parlement, heeft geen goed woord over voor Bolsonaro's woorden op de klimaattop. ,,We hebben gezien hoe Bolsonaro gepromoveerd is. Eerst loog hij alleen op nationaal niveau. Nu liegt hij op internationale schaal. Indrukwekkend om te zien hoe hij op de top zei dat Brazilië de milieu-organisaties aan het versterken is. Dat is niet de mening van de mensen bij Ibama, ICMBio (een ander toezichtorgaan, red.) of de Federale Politie. Daar werd het hoofd van de politie in de Amazone, die zich sterk maakte voor de bescherming van de inheemse volken in het oerwoud en optrad tegen illegale houtkap, onlangs uit zijn functie gezet.’’

Het gedraai van Bolsonaro kan Brazilië nog duur komen te staan. Vanwege zorgen om milieu- en mensenrechten groeit het verzet in Europa tegen het vrijhandelsakkoord tussen de MERCOSUR-landen (Argentinië, Brazilië, Paraguay en Uruguay) en de Europese Unie. Dat werd in juni 2019 uitonderhandeld, maar moet nog door de parlementen van de Europese lidstaten worden goedgekeurd, een proces dat sinds de Amazonebranden zo goed als stil ligt. Europa kan een lucratieve afzetmarkt zijn voor de door Bolsonaro zo gesteunde landbouw, maar zonder het verdrag worden Braziliaanse producten maar beperkt binnengelaten en tegen fikse invoertarieven.

Ook de relatie met de VS staat onder druk. Werd Bolsonaro eerder nog omschreven als een Trump van de Tropen, Biden is allesbehalve onder de indruk van de Braziliaanse president. Trumps opvolger is op zoek naar betrouwbare partners in Latijns-Amerika, zeker op het gebied van klimaatverandering en veiligheid. Maar toen de afgelopen twee weken hoge gezanten van Bidens regering de regio bezochten, werd Brazilië - de grootste economie van de regio - overgeslagen.