EU-hof: Geldstraffen rechtsstaatschenders toegestaan, Polen en Hongarije riskeren verlies miljardensteun

Dat zegt het Europese Hof van Justitie vanmorgen in een arrest dat Brussel een machtig wapen geeft tegen notoire rechtstaatsschenders. Met Polen heeft Brussel al jaren grote problemen omdat de regering er rechters politiek benoemt en ontslaat, en ze hen na ‘foute’ uitspraken via een tuchtraad tot de orde kan roepen. In Hongarije gaat het over een hele waslijst van onderwerpen: asiel- en migratiewetten, corruptie, academische en mediavrijheid, en in beide landen om de behandeling van LGBTQ+-gemeenschappen. Polen en Hongarije krijgen met het arrest het deksel stevig op de neus: zij stapten zelf naar het door hen niet erkende Hof om aan financiële sancties te ontsnappen.

Voor andere lidstaten en de Commissie is het arrest een grote stap vooruit. Het enige wapen waarover zij tot nu toe beschikten was het afpakken van het stemrecht, een in de praktijk nauwelijks toepasbare maatregel omdat de inbreuk bij unanimiteit moet worden vastgesteld. De lidstaat waarover het gaat stemt dan weliswaar niet mee, maar als twee zondaren afspreken elkaar de hand boven het hoofd te houden staat de rest al machteloos. Miljarden EU-steun blokkeren is politiek makkelijker realiseerbaar en doet veel meer pijn. Premier Morawiecki, die er de hardste dreun van krijgt, verweet Europa vorig jaar ‘financiële chantage’ en ‘ondermijning van de democratie’, Orbán dreigde kort geleden zelfs met een Hongaarse exit.

Met zijn arrest legt het Hof de bal terug bij de Europese Commissie, die al meer dan een jaar treuzelt om het zogenaamde ‘conditionaliteitsmechanisme’ – geld afpakken van wie zich niet gedraagt – toe te passen. Het Parlement is over dat getreuzel zo nijdig dat het de Commissie al twee keer met een ultimatum dreigde en daarna met een proces. Het verweer van Brussel was: ‘We willen eerst rechtszekerheid’, maar ook nu die er is lijkt de Commissie nog niet echt uit de startblokken te schieten. 

Formeel moet ze nog beslissen of en wanneer ze haar mechanisme gebruikt, daarna moet er links en rechts nog wat worden geconsulteerd, dus vóór de Hongaarse parlementsverkiezingen van 3 april zal er niet veel meer gebeuren, zo waarschuwde Justitiecommissaris Didier Reynders vorige maand al in Politico. De Commissie zou bang zijn om de verkiezingen te beïnvloeden, maar volgens de Duitse Groene Daniël Freund doet ze dat juist door zich afzijdig te houden. Een veeg teken is ook dat Commissievoorzitter Ursula von der Leyen vanmiddag niet zelf naar Straatsburg reist om met het Parlement te debatteren over vervolgstappen. In haar plaats gaat Johannes Hahn (Begroting).

Hij mag rekenen op forse kritiek. D66-leider in Europa Sophie in ‘t Veld verweet de Commissie en Von der Leyen vorig jaar op deze site al laksheid: ,,Ze verzint honderdduizend smoezen om niet in actie te hoeven komen en onderhandelt intussen met Polen over de rechtsstaat – alsof dat een onderwerp is waarover je zou kunnen onderhandelen.”

Haar VVD-collega Malik Azmani: ,,Ik verwacht dat het dralen voorbij is en de geldkraan wordt dichtgedraaid. Als EU moeten we onszelf serieus nemen. Waarom zou de rest van de wereld het anders wel doen?” Thijs Reuten (PvdA): ,,De tijd van pappen en nathouden is al heel lang voorbij. Daar blijven we Commissie en Raad aan herinneren, tot de Polen weer kunnen rekenen op onafhankelijke rechters en Hongarije weer een democratie is.”

Bekijk onze meest bekeken nieuwsvideo’s in onderstaande playlist: