Klimaattop in Glasgow bevestigt urgentie: 'Verschil tussen 1,5 en 2 graden opwarming is ons doodvonnis’

Was het allemaal toch weer bla bla bla, zoals Greta Thunberg na afloop tweette? Is er vooruitgang, zoals staatssecretaris Dilan Yeşilgöz (klimaat) in een reactie schrijft? Of is het zelfs een beetje ‘historisch’, wat Eurocommissaris Frans Timmermans zich direct na de spannende ontknoping liet ontvallen?

Zeker is dat twee weken onderhandelen in Glasgow heeft laten zien hoe verschillend 197 landen zijn, zelfs als ze eensgezind erkennen dat de opwarming van de aarde een levensgroot probleem vormt. De VS en de EU wilden vooral stappen zetten om de uitstoot te verminderen van broeikasgassen die de opwarming van de aarde veroorzaken.

China en India steunen dat maar vinden dat zíj nog wat langer door kunnen gaan, omdat zij pas veel later met hun industriële ontwikkeling - en dus de uitstoot - zijn begonnen. Vergelijk het met een verjaardagsfeest waarop twee jongens driekwart van de taart hebben opgegeten. Op het moment dat twee meisjes aan hun eerste stuk beginnen komt moeder binnen en zegt: kan het uit zijn met dat gevreet?

Natuurlijk klopt deze vergelijking niet helemaal. Het is erger. Taart maakt niet rijk, terwijl twee eeuwen fossiele brandstoffen Europa en Amerika welvarend hebben gemaakt. China en India zijn nog maar twintig jaar echt in ontwikkeling. En taart eten benadeelt anderen niet, terwijl het opstoken van kolen, olie en gas in het westen heeft geleid tot klimaatrampen in het zuiden.

De grote groep armere landen wilde in Glasgow daarom vooral geld om de gevolgen van klimaatverandering op te vangen. En dan zijn er nog landen die juist heel veel geld verdienen aan de export van fossiele brandstoffen, zoals Australië, Saoedi-Arabië en Rusland. Zij probeerden vooral hun bron van inkomsten te behouden.

Zo bezien is het al een hele verdienste dat er überhaupt een gezamenlijke tekst ligt. ,,En ik lees veel hardere, veel urgentere taal in deze verklaring dan ik ooit eerder na een klimaattop heb gelezen”, zegt klimaatwetenschapper Heleen de Coninck. ,,Het is voor het eerst dat alle landen van de wereld ronduit erkennen wat er in de wetenschappelijke rapporten staat.”

1. De wereld moet minder steenkool gebruiken en af van overheidssubsidies op fossiele brandstoffen. Het is voor het eerst in 26 klimaatconferenties dat fossiele brandstoffen expliciet worden genoemd als oorzaak van klimaatverandering. Dit kan belangrijke gevolgen hebben voor de financiering van olie-, gas- en kolenprojecten. Overheden staken daar de afgelopen vijf jaar 2500 miljard dollar in, aldus de Amerikaanse klimaatgezant John Kerry, die dat ‘de definitie van krankzinnigheid’ noemde. De Indiase minister van milieu Bhupender Yadav zei daarentegen: ,,Fossiele brandstoffen hebben een deel van de wereld rijk gemaakt. Hoe kan iemand nou van ontwikkelingslanden verwachten dat zij daarvan af zien?”

In de allerlaatste minuten van de conferentie wist India, met steun van China, een cruciale zin over het stoppen met steenkool af te zwakken. Waar lang stond dat landen streven naar ‘het uitfaseren’ van steenkool staat uiteindelijk ‘het verminderen’ van steenkool. ,,Ze hebben een woord veranderd, maar ze kunnen niet het signaal veranderen dat uit deze conferentie komt”, zei Greenpeacedirecteur Jennifer Morgan na afloop. ,,Het tijdperk van kolen loopt op zijn einde.”

3. Rijke landen erkennen dat ze meer moeten doen om arme landen te helpen. Ze betuigden ‘diepe spijt’ dat ze tot nu toe te weinig hebben bijgedragen en hebben nu beloofd hun bijdrage aan ‘adaptatie’ - zeg maar: dijken bouwen - te verdubbelen in 2025. Een loss and damage-fonds - compensatie voor de rampen die armere landen treffen en nog gaan treffen - hielden ze af. Daarover komt alleen een ‘dialoog’.

4. Er is nu eenduidigheid over de spelregels. Na de top in Parijs was nog onduidelijk hoe landen elkaars vorderingen kunnen meten. Wat mag er wel worden meegeteld en wat niet? Dit is extra belangrijk omdat de wereld, in navolging van de EU, een systeem optuigt waarin emissierechten kunnen worden verhandeld. Dit beloont landen die al vroeg hun klimaatdoelen halen. De EU heeft zo’n systeem voor bedrijven en dat werkt.

Niemand is echt tevreden met de uitkomst, zo bleek zaterdag in de sloturen van de conferentie. Die dreigde daardoor nog even te mislukken. Het bracht Eurocommissaris Frans Timmermans tot een hartstochtelijk pleidooi: ,,Laten we oppassen niet te struikelen op een paar meter van de finish van deze marathon. (...) Ik smeek u deze tekst aan te nemen, zodat we onze kinderen en kleinkinderen wat hoop kunnen geven.” Of het alleen hoop is of meer? Daarvoor moeten om te beginnen de voornemens van Glasgow worden uitgevoerd. 

Bekijk hieronder al onze video’s over klimaatverandering: