Massale sterfte van olifanten in Botswana, niemand weet hoe het komt

Lokale natuurbeschermers alarmeerden de autoriteiten in de eerste dagen van mei, nadat ze over de delta waren gevlogen. ,,Ze zagen in een vlucht van drie uur 169 karkassen liggen”, legt dokter Niall McCann van de Britse natuurbeschermingsorganisatie National Park Rescue uit aan de BBC en The Guardian. ,,Zo veel karkassen, dat was ongelooflijk. Later werden bij verdere onderzoeken nog veel meer karkassen geïdentificeerd. Het totaal staat nu op meer dan 350", aldus de bioloog. Het gaat om olifanten van alle leeftijden en van beide geslachten, blijkt uit lokale rapporten.

,,Dit is een massale sterfte op een schaal die in een heel, heel lange tijd niet gezien is. Nog nooit zijn er zo veel olifanten gestorven in een enkele gebeurtenis die niet in verband wordt gebracht met een extreme droogte.” Natuurbeheerders laten weten dat het werkelijke aantal dode olifanten mogelijk nog hoger is, aangezien het soms moeilijk kan zijn om karkassen te spotten.

Verschillende nog levende olifanten lijken zwak en uitgemergeld. Dat doet vermoeden dat er de komende weken nog meer dieren zullen overlijden. 

Of er misschien stropers aan het werk zijn? Begin mei al schoof de overheid van Botswana die verklaring van tafel. Alle overleden olifanten hebben hun slagtanden nog, benadrukten de autoriteiten. 

Er zijn nog zaken die in een andere richting dan stropers wijzen. ,,Het zijn enkel de olifanten die sterven, geen andere dieren”, zegt dokter McCann. ,,Als het ging om cyanide - waarmee stropers vaak dieren vergiftigen - zou je ook andere sterfgevallen verwachten.” Dan zouden bijvoorbeeld de aaseters die op de dode dieren afkomen, ook ziekteverschijnselen moeten vertonen. Uit lokale rapporten blijkt wel dat er minder aasgieren rond de karkassen worden gezien dan je normaal zou verwachten. Maar geen enkele gier vertoonde abnormaal gedrag.

McCann sluit ook een natuurlijke miltvuurvergiftiging uit, waaraan vorig jaar in Botswana 100 olifanten bezweken. Het is voorlopig niet mogelijk om vergiftiging of een ziekte uit te sluiten. De manier waarop de dieren sterven – waarbij veel olifanten vreemd genoeg recht naar voren dood op hun snuit vallen, en waarnemingen van olifanten die in cirkeltjes liepen – kan in de richting wijzen van iets dat hun neurologische systemen aanvalt, oppert McCann. 

Zolang de oorzaak onduidelijk blijft, is het ook onmogelijk een ziekte uit te sluiten die ook de mens kan treffen – zeker als de bron in het water of de bodem ligt. Lokale bronnen melden dat 70 procent van de sterftes plaatsvond in de buurt van drinkplaatsen. ,,Ja, dit is een natuurramp”, zegt McCann. ,,En het heeft potentie om ook een volksgezondheidscrisis te worden.” Hij voegt toe dat Covid-19 is geopperd als een mogelijke doodsoorzaak, maar dat dit onwaarschijnlijk wordt geacht. 

Dokter Cyril Taolo, directeur van het departement Wildbeheer en Nationale Parken van Botswana, zegt tegen The Guardian dat van de 350 dode olifanten intussen 280 sterfgevallen formeel zijn bevestigd, en dat men volop bezig is met de andere. ,,We hebben monsters opgestuurd om te testen en we hopen de resultaten in de komende weken te krijgen.” 

Waarom dat zo traag gaat? ,,De restricties in het kader van de coronacrisis hebben niet geholpen bij het transport van de stalen. Het schiet nu eindelijk op.”

Er leven in totaal 15.000 olifanten in de Okavango-delta, 10 procent van het totaal aantal olifanten in Botswana. Het Afrikaanse land is de thuisbasis van in totaal een derde van de totale populatie olifanten in Afrika. In geen enkel buurland zijn er overigens rapporten van olifantensterftes. De sterfte lijkt zich te beperken tot Botswana zelf.

Natuurbeschermers roepen autoriteiten op om vaart te zetten achter het onderzoek en de karkassen van de olifanten te bewaken, zodat stropers niet alsnog hun slag kunnen slaan.