Parel van de Zwarte Zee Odessa op werelderfgoedlijst, Russen niet blij

,,De status moet ervoor zorgen dat het historische deel wordt beschermd tegen vernietiging’’, aldus Audrey Azoulay, directeur-generaal van Unesco, de VN-organisatie voor onder meer cultuur. Tijdens een bijzondere zitting van het Werelderfgoedcomité in Parijs viel deze week het besluit om het hart van de stad op de erfgoedlijst te zetten. Oekraïne had Odessa vorig jaar oktober voorgedragen.

De Potjomkintrappen, bekend geworden door de trappenscène uit de Sovjetfilmklassieker Pantserkruiser Potemkin (denk aan de indrukwekkende scène van de kinderwagen met een baby die de trap afrolt nadat de moeder door een kogel is getroffen). Of de Primorsky Boulevard, een prachtige laan vol linden en kastanjebomen. En niet te vergeten het in neobarokke stijl opgetrokken operatheater. Het is een kleine opsomming van trekpleisters in een stad die niet voor niets de bijnaam ‘Parel van de Zwarte Zee’ heeft.

Een stad die zowel voor Oekraïners als voor Russen veel historische betekenis heeft. Odessa werd in de 18de eeuw groot gemaakt door de Russische tsarina Catharina de Grote. Ze liet een haven aanleggen en de stad groeide uit tot de op twee na grootste van het Russische rijk, na Moskou en Sint Petersburg. Het enorme standbeeld van de tsarina is overigens vorige maand verwijderd uit het centrum. Het monument uit 1900 is overgebracht naar een museum. Sinds de Russische invasie is Oekraïne bezig om Russische invloeden uit het straatbeeld te krijgen. Een peiling onder de inwoners van Odessa leerde dat een meerderheid wilde dat Catharina de Grote uit het zicht zou verdwijnen.

Het vermoeden bestaat dat de geschiedenis van de stad reden is voor de Russische president Poetin om het centrum niet aan te vallen. Toch is het volgens Unesco verstandig de stad op de lijst van bedreigd erfgoed te plaatsen. ,,Odessa, een vrije stad, een wereldstad, een legendarische havenstad die zijn stempel heeft gedrukt op film, literatuur en kunst, wordt zo onder bescherming van de internationale gemeenschap geplaatst. Terwijl de oorlog voortduurt, belichaamt deze inschrijving onze collectieve vastberadenheid om ervoor te zorgen dat deze stad wordt behoed voor verdere vernieling”, aldus directeur Azoulay.

Door de beschermde status kan Oekraïne financiële hulp vragen om het stadshart te beschermen en, indien nodig, te helpen bij de wederopbouw. Unesco heeft tot nu toe al geholpen door onder meer materiaal te leveren om gebouwen en kunstwerken in de open lucht te beschermen.

Het Unesco-besluit is slecht gevallen in Moskou. De Russen stemden deze week als enige land tegen de beschermde status van Odessa. Ze noemen de procedure ‘politiek gemotiveerd’ en niet goed voorbereid. De enige bedreiging voor de stad is volgens het Kremlin afkomstig uit Oekraïne zelf. ,,Het nationalistische regime in Kiev haalt belangrijke monumenten weg uit de stad’’, aldus de Russische kritiek.

Op dit moment zijn er 1157 werelderfgoederen in 167 landen. Culturele schatten, natuurwonderen of een combinatie van de twee, uit alle tijdperken van de wereldgeschiedenis. Voorbeelden zijn de Grand Canyon in de Verenigde Staten en de Amsterdamse grachtengordel.

De status van werelderfgoed heeft vooral symbolische waarde, maar kan wel helpen om sneller subsidies te krijgen voor restauratie en behoud. Van de 1157 werelderfgoederen worden er 55 bedreigd door met name oorlog, verwaarlozing of klimaatopwarming. Dan gaat het bijvoorbeeld om archeologische locaties in het Midden-Oosten of nationale parken in Afrika. Op die lijst staat vanaf nu dus ook Odessa.

Bekijk onze nieuwsvideo’s in onderstaande playlist: