Landschapskunst met diepere laag: Loopgraaf voor de Vrede

Waar het verkeer aan je voorbij raast, militaire oefeningen regelmatig plaatsvinden en het mulle zand overgaat in heide, daar ligt een landschapskunstwerk: De Loopgraaf voor de Vrede. Op de Oirschotse Heide, middenin het oefengebied van Defensie, vind je deze loopgraaf in de vorm van een vredesteken.

,,Een bewust contrast”, vertelt ontwerper Marco Vermeulen. Hij is curator van de Landschapstriënnale 2021 en kwam op dit idee door de opvallende ligging en bijzondere functie van het terrein. ,,Hier oefenen militairen en dat wordt wellicht geassocieerd met agressie en oorlog. Terwijl ik juist een positief gebaar wil maken naar de gebruikers van het gebied. Ze stellen orde op zaken en bewaken de vrede, vandaar het vredesteken”, zegt Vermeulen.

Beschutting
Een fascinerend idee: een loopgraaf in de vorm van het peace-teken. Gruwel en vrijheid in één. En dat op een uitgestrekt heidegebied waar je normaal gesproken niet snel wandelt. Ook dat is voor Vermeulen een reden om dit kunstwerk hier te laten aarden. ,,Het biedt beschutting. De oefeningen zijn er altijd al, maar nu kunnen mensen juist in het gebied komen en in de gangen van de loopgraaf staan. Zo is het mogelijk om de helikopters van Defensie van dichtbij te zien en dat vindt Defensie ook goed. Wel op gepaste afstand natuurlijk, maar in het gangenstelsel zijn bezoekers als het ware beschut”, legt Vermeulen uit.

Natuurlijke randen
Niet alleen de vorm en de betekenis van het werk zijn aansprekend, ook de manier waarop het landschapsproject is gemaakt. Je kijkt namelijk letterlijk tegen de aarde aan, als je in een van de loopgangen staat. ,,We hebben voedingsstoffen in de bodem geïnjecteerd, waardoor de al aanwezige bodembacteriën het natuurlijk mineraal calciet produceren en de randen hard zijn geworden”, vertelt Vermeulen. ,,Zo blijven de randen zeker tien jaar staan. Tussen de verstevigde wanden is het losse zand weggegraven en daardoor is de loopgraaf overgebleven.”

Het heeft iets rustgevends, zo’n kunstwerk midden in een landschap. Je loopt eromheen, je stapt er eens in. Nu is de grond eromheen nog kaal, maar over twee seizoenen is alles bedekt met heide, volgens Vermeulen. Dan ‘blendt’ ie wat meer in het natuurgebied in. Een incisie in het landschap, noemt Vermeulen het ook wel. Leuk voor de helikopterpiloten die over het terrein vliegen, die zien zo eens mensen lopen op de heide. Gaan ze expres wat lager vliegen, zodat de mensen hen ook kunnen zien.

Herinneringen en toekomst
Wie het kunstwerk wil bewonderen, volgt vanaf de Eindhovensedijk ter hoogte van de Tsjechische egel (naar het  verdedigingsobstakel tegen tanks in de Tweede Wereldoorlog) de gele bordjes en het pad naar ‘De Loopgraaf voor de Vrede’. En Google Maps kent de plek van het kunstwerk ook al.

Welke associaties je ook mag hebben bij een loopgraaf, een Tsjechische egel en een vredesteken; het kan hier allemaal. In de vrije natuur komen en gaan namelijk herinneringen en toekomstbeelden. In harmonie ligt hier een vredesteken in een militair gebied. Mooi toch?