Ontwikkelingen kasteel Gemert blijven gemoederen beroeren: ‘Nog lang geen last van kasteelmoeheid’

De bouw van het Gemertse kasteel begon al in 1391 onder opdracht van Hendrik Reinaart van Husen, landcommandeur van de Duitse Orde. Gemert vormde in die tijd een vrije heerlijkheid, een kleine, bestuurlijk onafhankelijke staat. De Duitse Orde was tot 1794 eigenaar van het kasteel, waarna de Franse bezetters het in beslag namen en maarschalk Nicolas Charles Oudinot eigenaar werd. In 1813 kocht Adriaan van Riemsdijk het kasteel en de omliggende landerijen en vestigde er een spinfabriek. Vanaf 1865 was het echtpaar Lüps-van Riemsdijk eigenaar, dat het kasteel eind negentiende eeuw verkocht aan Franse Jezuïeten. Begin twintigste eeuw trokken de paters van de Congregatie van de Heilige Geest in het kasteel, die het hele complex in 1928 ook aankochten. In al die jaren werd het kasteelcomplex aangepast aan de wensen van de bewoners. Zo stamt het hoofdgebouw in Lodewijk XIV-stijl uit 1740 en bouwden de paters in 1936 een kapel bij.

Ad de Koning is als journalist nauw betrokken bij de meest recente ontwikkelingen rondom het Gemertse kasteel. Hij schreef zijn eerste verhaal ruim tien jaar geleden, toen de op leeftijd gekomen paters hun vertrek aankondigden. Ze zetten het kasteel te koop en hadden voor zichzelf zorgwoningen bedacht in een door historische muren afgescheiden tuin, die bij het complex hoort. Dat plan stuitte direct op veel weerstand. Met name Heemkundekring De Kommanderij en in een stichting verenigde omwonenden vonden bebouwing van deze ommuurde tuin geen goed idee. “Die emotie hadden de paters niet verwacht”, blikt De Koning terug. “Het was ook eigenlijk best een mooi plan, als je het achteraf bekijkt.” De paters kozen evenwel eieren voor hun geld en betrokken een zorgcomplex in Gennep. “Ik ben ze daar nog eens op gaan zoeken”, zegt De Koning. “Voor hen was het eigenlijk best sneu. Ze hebben veel voor Gemert betekend en hebben het kasteel altijd opengesteld voor de bevolking. Uiteindelijk zijn ze met de staart tussen de benen vertrokken.”

Het kasteel bleef ondertussen te koop staan. In de jaren daarna meldden zich enkele gegadigden, maar die belangstelling leidde telkens tot niets. Tot begin 2018 het nieuws officieel werd dat de Gemertse projectontwikkelaar Bas van de Laar de nieuwe kasteelheer zou worden. In dat voorjaar werd het koopcontract ook daadwerkelijk getekend. De Koning: “Die ontwikkelingen gingen de hele tijd in stapjes. En steeds als er iets gebeurde leidde dat tot twee à drie verhalen.”

Met de komst van Bas van de Laar werd die verhalenfrequentie evenwel flink opgeschroefd. De nieuwe eigenaar lanceerde direct een heel scala aan ambitieuze plannen voor het kasteel, bedoeld om het complex exploitabel te maken. Hij wil ondermeer een hotel vestigen in het kasteel, een restaurant in één van de bijgebouwen realiseren en een trouwlocatie toevoegen. Ook bebouwing van de ommuurde tuin kwam weer ter sprake. Die plannen leidden opnieuw tot veel emoties, zag De Koning: “Het blijft de gemeenschap bezighouden. De geschiedenis van Gemert komt in het kasteel terug, dus is het begrijpelijk dat mensen zich zorgen maken. Het is natuurlijk wel zo dat tegenstanders zich eerder laten horen dan voorstanders.“

In dat licht bezien merkte De Koning dat de algehele houding veranderd is sinds zijn eerste verhaal, vervolgt hij: “Het kasteel heeft zeker tien jaar leeggestaan. Ik denk dat iedereen inmiddels wel beseft dat er iets moet gebeuren, omdat het gebouw anders instort.“ Dat de nieuwe eigenaar uit Gemert zelf komt, draagt volgens De Koning ook bij aan het positievere beeld dat aan het ontstaan is: “Hij heeft de gunfactor in het dorp. En hij stelt het complex en de tuinen weer regelmatig open voor publiek, dat doet hij slim.”