Lezing kunstenaar Esther Kokmeijer over het meest beschermde stukje aarde ter wereld: Antarctica

Intens blauw is niet direct de kleur die je associeert met ijs. Toch is dat de kleur die het meest in het oog springt op foto’s die de Rotterdamse kunstenaar Esther Kokmeijer heeft gemaakt van ijsbergen in Antarctica. Al jaren bezoekt ze de poolstreken aan beide uitersten van de aarde.

Bij films van bezoeken die ze er bracht, maakte haar stadgenoot Rutger Zuydervelt muziek waarin hij de majestueuze stilte van immense ijsbergen in roerloos water schilderde in klanken. Geboren in Friesland houdt Kokmeijer van Antarctica. „Ik ben gek op ijsbergen”, zegt ze. „Ze zijn prachtig. Je kunt eraan aflezen wat het ijs heeft doorgemaakt. Het is samengeperste sneeuw. Hoe hoger de druk, hoe blauwer de kleur.”

,,Antarctica is een van de vier zogeheten ‘Global Commons’, natuurlijke bronnen die niemand toebehoren en waar we gezamenlijk zorg voor dragen. De andere drie zijn de atmosfeer, de oceanen en de ruimte. In 1959 is het internationale verdrag de Antarctic Treaty afgesloten. Daarin is afgesproken dat er in Antarctica alleen vredelievende en wetenschappelijke activiteiten mogen plaatsvinden. Het is het meest beschermde stukje aarde ter wereld. Je mag er niets achterlaten, zelfs niet je eigen voetstappen, tenminste als ze diep genoeg zijn dat een pinguïn er in vast kan komen te zitten. Ook mag je niets meenemen. Geen steentje, geen blokje ijs.”

Kokmeijer kwam er terecht vanwege een project waarin ze naar het zwaartepunt reisde van elk werelddeel. Op Antarctica kun je daar nauwelijks komen. „Het ligt op vierduizend meter hoogte, en het is er min vijftig graden in de zomer. Ik heb het nog niet kunnen bereiken, het is een queeste op zich geworden.”

De reis naar Antarctica is soms genadeloos. „Je moet de Drake Passage oversteken, het meest woelige stukje oceaan op aarde. Soms betekent het twee dagen zeeziekte doorstaan. Maar als je daar voorbij bent, in de luwte van het continent, wordt het water volkomen glad met prachtige spiegelingen van een paradijselijk wit blauwe wereld. Het is alsof je na een overgangsritueel verwelkomd wordt. Maar deze serene wereld kan ook onherbergzaam en onverbiddelijk zijn. Er is geen genadelozere plek op aarde dan Antarctica. De natuur dicteert en heerst hier. Je bent er te gast.”

Later dit jaar lanceert Kokmeijer het jaarlijkse tijdschrift Antarktikos. Het eerste nummer is getiteld Mapping Nature. Het gaat over kaarten die van het continent gemaakt zijn, maar het brengt ook het onderwerp zelf in kaart, onder meer met ijskernen die het resultaat zijn van boringen in het ijs en daarin informatie uit 20.000 jaar oude luchtbellen verbergen waarin de geologische geschiedenis van de aarde is af te lezen.

Online lezing Esther Kokmeijer over Antarctica. Donderdag 14 april, 20.00 uur. Pennings Foundation. Via: www.penningsfoundation.com.