Verduurzaming naar de achtergrond bij mkb: ‘Te druk met stijgende energieprijzen en personeelskrapte’

Het kabinet wil dat Nederland in de transitie naar een groene economie tot de kopgroep in Europa behoort, maar veel mkb-bedrijven hebben nu wel wat anders aan hun hoofd dan bezig zijn met verduurzaming. Zo blijkt uit het rapport Staat van het mkb 2022 van het Nederlands Comité voor Ondernemerschap.

Natasja de Groot 17-11-22, 14:30 Laatste update: 17-11-22, 18:26

Elk jaar rapporteert het adviesorgaan hoe de vlag erbij hangt in het midden- en kleinbedrijf. Al voor de coronacrisis uitte het vaker zijn bezorgdheid over achterblijvende investeringen en productiviteitsgroei én beperkte groeimogelijkheden door personeelstekorten. Het is er dit jaar duidelijk niet beter op geworden: ,,Na het luwen van de coronacrisis zijn de ontwikkelingen nog stormachtiger geworden”, aldus Jacques van den Broek, voormalig topman Randstad en voorzitter van het comité, waar onder meer koningin Máxima lid van is.

Volgens het onderzoek maakt bijna de helft van de mkb-ondernemers zich vooral zorgen over prijsstijgingen van materiaal, energie en diensten. 87 procent kan die kosten doorberekenen, maar slechts 3 procent kan dit volledig. Ook het tekort aan personeel baart het midden- en kleinbedrijf zorgen. Het gros van de bedrijven ziet het als een grote belemmering voor de activiteiten. Ook valt verdere digitalisering veel kleinere bedrijven zwaar.

Beslissingen

Als het gaat om verduurzaming zijn de zorgen van het adviesorgaan - in het leven geroepen door het ministerie van Economische Zaken en Klimaat om de positie van het mkb te versterken - nog groter. Zo ziet het dat de keuze voor verduurzaming voor de meeste kleinere ondernemers nog altijd niet leidend is bij beslissingen in hun bedrijf, terwijl Nederland wel voor een enorme verduurzamingsopgave staat.

32 procent van de mkb-ondernemers zegt in grote mate of (vrijwel) geheel duurzaam te zijn, maar er is ook een relatief grote groep waar de verduurzaming stilstaat, waarschuwt het comité. Zo geeft bijna 20 procent van alle mkb’ers aan dat zijn bedrijf in kleine mate of niet of nauwelijks duurzaam werkt.

Bijna 70 procent van alle mkb-ondernemers zegt wel tegen belemmeringen aan te lopen bij verduurzaming. Dat heeft vooral te maken met afhankelijkheid van derden en een tekort aan financiële middelen. Het percentage van ondernemingen (inclusief grotere bedrijven) die echt actie ondernemen op het gebied van verduurzaming, blijft nu steken rond de 60 procent. En daarmee stagneert de transitie naar een duurzame en inclusieve economie, zo luidt de weinig positieve boodschap.

Opgave

Crises en transities vragen om investeringen en voor investeringen is een duidelijk perspectief nodig: waar gaan we heen en hoe komen we daar
Jacques van den Broek, voorzitter van Nederlands Comité voor Ondernemerschap

Volgens hoogleraar transitiekunde Derk Loorbach, verbonden aan de Erasmus Universiteit, is de meest simpele vorm van verduurzaming, zoals zuinigere bedrijfsauto’s of het werken met een groener stroomcontract, voor veel bedrijven al een opgave. ,,De ondernemer heeft het te druk met andere processen binnen zijn bedrijf: Covid-19, de stijgende energieprijzen en de krapte op de arbeidsmarkt maken het bovendien niet eenvoudiger.”

Veel bedrijven ontbreekt het aan tijd, middelen en ruimte om met verduurzaming bezig te zijn. Hij vreest dat daardoor een groot deel van het mkb niet mee kan bewegen. ,,Het gevaar schuilt erin dat het huidige economische model zo lang mogelijk door hen in stand wordt gehouden. Dat is een doodlopende weg”, waarschuwt de hoogleraar.

Het adviesorgaan vindt dan ook dat er snel een grote stap voorwaarts moet worden gezet en doet een oproep aan de overheid om met een zogeheten routekaart te komen. ,,Crises en transities vragen om investeringen en voor investeringen is een duidelijk perspectief nodig: waar gaan we heen en hoe komen we daar?”, stelt voorzitter Jacques van den Broek. Volgens het comité hebben ondernemers om de productiviteit te blijven verhogen, perspectief nodig en de daarbij horende investeringsmogelijkheden. Daarnaast is er behoefte aan een duidelijke agenda en moet er betere afstemming en samenwerking tussen overheden en partijen komen.

Loorbach: ,,Bedrijven zullen een duurzaamheidstransitie moeten maken, of ze nu willen of niet. Die druk zal toenemen. Voor veel bedrijven die fossiel en lineair zijn opgebouwd, wordt het dan wel moeilijker om marge te maken op de langere termijn. Bedrijven met een duurzaam businessmodel zijn minder kwetsbaar.”