Vijf vragen beantwoord over pensioentwist FNV

De FNV is tot op het bot verdeeld over het bijstorten door werkgevers bij pensioenfondsen. Drie aangesloten bonden, waaronder FNV Bondgenoten, willen geen akkoord sluiten als werkgevers niet verplicht zijn bij te storten als een pensioenfonds in de problemen komt.

Hoe kon het zover komen?
In juni vorig jaar sloten vakbonden en werkgevers een pensioenakkoord. Daarin staat dat de premies niet mogen stijgen. Als de levensverwachting toeneemt of de rendementen tegenvallen, moet dat op een andere manier worden opgelost. De risico's liggen kortom bij de werknemers en de gepensioneerden.

Tijdens de onderhandelingen begon het bij FNV Bondgenoten en AbvaKabo FNV te knagen. De werkgevers komen er wel heel gemakkelijk van af, was hun conclusie. Dat leidde tot verzet van Bondgenoten-baas Henk van der Kolk tegen Agnes Jongerius. De FNV-voorzitter haalde twee weken geleden de angel uit het conflict door de onderhandelingen op te schorten. AbvaKabo FNV, FNV Bondgenoten en FNV Bouw willen pas verder onderhandelen als de werkgevers ook aangesproken kunnen worden in tijden van nood.

Hoe reageren de werkgevers op de trammelant bij FNV?
Die houden zich stil en wachten af. Laten de bonden het maar uitvechten, is hun devies. Ondernemersclub VNO-NCW had het immers mooi voor elkaar. De werkgevers hoefden niet te vrezen voor een naheffing als de rendementen van de pensioenfondsen tegenvallen. De kans is groot dat de FNV bij de heropening van de onderhandelingen deze blokkade van tafel wil hebben. De onderhandelingen zullen dan gaan over de voorwaarden waaronder een grote werkgever gedwongen kan worden zijn portefeuille te trekken. Sommige werkgevers vinden het geen probleem de bestaande afspraken over bijstorten te handhaven. Werkgevers willen per bedrijf of sector de vrijheid bij het maken van afspraken.
Werkgevers zullen ook wisselgeld eisen. Als ze moeten bijbetalen in slechte tijden, willen ze ook dat ze in goede tijden minder premie hoeven te storten. Als de premies niet meer vaststaan, moeten ze ook kunnen dalen.

Hoe belangrijk zijn de bijstortingen?
Een royale storting van een werkgever kan het verschil maken tussen korten en niet-korten. Zo hebben rijke ondernemingen als ING, Shell en Reed Elsevier hun pensioenfonds met een kapitaalinjectie weer op het droge gekregen. Vaak speelt reputatie daar een rol bij. Dit soort werkgevers wil niet te boek staan als een bedrijf dat zijn gepensioneerden in de kou laat staan. Dat was bijvoorbeeld het geval bij Boskalis en dochterbedrijf Smit. Hoewel het baggerbedrijf juridisch niet verplicht was over de de brug te komen, legde Boskalis 30 miljoen euro op tafel om van het gedoe af te zijn.

Grote bedrijven kunnen bijstorten. Hoe zit het met scholen, gemeenten en winkels die zijn aangesloten bij een bedrijfstakpensioenfonds?
De meeste werknemers zitten bij een bedrijfstakpensioenfonds. Dat zijn fondsen zoals ABP, Zorg & Welzijn en de metaalfondsen PME en PMT die voor een bepaalde sector werken. Bij die fondsen kunnen de werkgevers niet extra storten. Het fonds kan alleen geholpen worden door een (tijdelijke) premieverhoging. Die premie wordt opgebracht door werkgevers en werknemers. Gemiddeld betaalt de werknemer eenderde van de premie en de werkgever de rest.

De hoogte van de premie is een onderwerp dat tijdens de cao-onderhandelingen een belangrijke rol speelt. Als de premie stijgt, zullen de bonden hogere lonen eisen om dit op te vangen. Op die manier kunnen bonden werkgevers deels laten opdraaien voor de hogere premie.

Waarom moet het 'beste pensioenstelsel ter wereld' eigenlijk op de schop?
Het afgelopen decennium bleek het pensioenstelsel extreem gevoelig voor gerommel op de financiële markten en de stijgende levensverwachting. Alle betrokkenen zijn het er over eens dat het stelsel schokbestendiger moet worden. Dat voorkomt paniekvoetbal en onrust onder de deelnemers.

Het Nederlandse pensioenstelsel is zo goed dat werknemers en werkgevers ruim 800 miljard euro bij elkaar hebben gespaard. Omdat dit gigantische bedrag (royaal het bruto binnenlands product) is belegd in obligaties en aandelen is het pensioensysteem buitengewoon gevoelig voor de grillen van de financiële markten.
Tegenover deze spaarpot staan de verplichtingen: alle pensioentoezeggingen van werknemers en gepensioneerden. Deze verplichtingen, die op dit moment ongeveer dezelfde waarde hebben als de spaarpot, kunnen zomaar een paar procent stijgen als de levensverwachting sneller stijgt dan aanvankelijk aangenomen.

Over de aanpassing van de pensioenleeftijd aan de levensverwachting zijn bonden en werkgevers het in grote lijnen eens. De pensioendatum wordt gekoppeld aan de sterftecijfers. Deze koppeling voorkomt dat de dekkingsgraad (maat voor financiële gezondheid) van het fonds daalt als gepensioneerden langer leven dan verwacht. (Tekst  Frank van Alphen, foto ANP)