Voorspellingen komen nooit uit: 'Kijk maar naar de crisis van 2008'
interview consumentenpsycholoogHet is alsof Nederland langzaam ontwaakt uit een verlengde winterslaap. Hoe ervaart ons brein ‘het nieuwe normaal’ straks in restaurants, op terrassen en - coronaproof - op vakantie? Consumentenpsycholoog Patrick Wessels blikt vooruit.
Delen per e-mail
Het consumentenvertrouwen liet in maart en april de grootste daling ooit zien. Wat zegt dat?
,,Ik hoor op verjaardagen nooit iemand zeggen dat zijn of haar consumentenvertrouwen laag is. Het is een begrip dat leeft onder economen en psychologen. Het gaat over verwachtingen en voorspellingen en die moet je met een korrel zout nemen. Want als er iets is waar we slecht in zijn, is het voorspellen. Kijk de economische prognoses uit het verleden er maar op na: die komen nooit uit.’’
Dit verhaal is onderdeel van onze wekelijkse bijlage #NLStartOp. Het eerste nummer staat in het teken van de horeca.
Wat doen die berichten over dalend of stijgend consumentenvertrouwen in psychologisch opzicht?
,,De afgelopen maanden hebben we elkaar een collectieve angst aangepraat. Natuurlijk: werk je in de horeca of reisindustrie en vallen je inkomsten opeens weg, dan is dat erg. Logisch dat je geen grote uitgaven doet. Maar het overgrote deel van de mensen heeft wél een baan en krijgt iedere maand salaris. Die groep heeft weinig reden om zich anders te gaan gedragen, extra te gaan sparen. Dat het wel gebeurt, heeft te maken met de omgeving. Je hoort via de media telkens onheilsberichten, die in de eerste coronaweken op straat werden bevestigd doordat het stil was in steden en veel winkels dicht bleven.’’
Wat gebeurt er dan in onze hersenen?
,,Je brein reageert fel en zegt: ‘Zie je wel, het is echt zo erg’. Als de winkels dicht blijven wordt er immers niks gekocht en verkocht. Maar er werd wél volop gekocht, online namelijk, en de meeste mensen hadden nog hetzelfde bedrag te besteden. Het is een overdreven reactie. Tijdens de kredietcrisis van 2008 riepen ook allerlei mensen dat het nooit meer hetzelfde zou worden. Terwijl het in 2012 economisch alweer lekker liep. In 2013 ging de woningmarkt als een tierelier.’’
‘Ik neem nu alvast een biertje, want ik ga vanavond toch sporten’, vindt ons brein heel acceptabel
Hoe was het de afgelopen periode met je eigen bestedingspatroon?
,,Ik heb een tuinset, een eettafel en een vlonder voor de tuin gekocht. Als je niet op vakantie kunt, als restaurants dicht blijven, ga je op zoek. In ons brein huist een ‘mentale boekhouder’ die zegt: dit is leukedingengeld, daar wil ik iets mee. Je wilt dus best geld uitgeven aan leuke dingen die nog wél kunnen: iets leuks voor in huis bijvoorbeeld. Daarom was het de afgelopen tijd zo druk bij de bouwmarkten en stonden er direct 30.000 mensen in de digitale wachtrij toen de Efteling open zou gaan.’’
Patrick Wessels schreef tijdens de lockdown over zelfdiscipline en hoe lang je die kunt volhouden: wilskracht is een spier, die af en toe ontspanning nodig heeft. Hij pleitte voor ‘gecontroleerde uitspattingen’, incidentele zinloze aankopen als een te dure stofzuiger of een onnodige e-bike, als brandstof voor de wilskracht.
Paspoort
Patrick Wessels (31) studeerde Economic & Consumer Psychology, International Business & Management en psychologie. Als copywriter en zelfstandig consumentenpsycholoog vertaalt Wessels wetenschappelijke inzichten naar concrete voorbeelden vanuit de consumentenpsychologie. Hij is columnist bij RTL7 en de Ondernemer, treedt geregeld op in radio- en tv-programma’s en is auteur van het boek Geld maakt wél gelukkig (als je weet hoe je het moet uitgeven). Wessels woont in Rijnsburg. consumentenpsycholoog.nl
Helpt het, dat soort dingen doen?
,,Ja, vergelijk het met afvallen. Dat verloopt bewezen effectiever als je één dag in de week mag zondigen. Zo ook met geld uitgeven: je blijft binnen je budget, maar je staat jezelf ook toe om een keer een onzinnige aankoop te doen. Had ik die vlonder echt nodig? Nou, nee.’’
Betekent het dat we straks, na een periode van binnenblijven en sparen, weer helemaal losgaan? Bijvoorbeeld als we weer mogen reizen? Sommige deskundigen voorspellen een ‘trampoline-effect’: alles wat we gemist hebben, halen we dubbel en dwars terug.
,,Voor velen is reizen waardevol, vanwege het ontspannende effect en omdat we eraan gewend zijn geraakt. Bij veel mensen is het vakantiebudget nog intact, zij wachten tot ze weer mogen reizen. ‘Zomer’, ‘vakantie’ en ‘op reis’ zijn verankerd in ons brein. Zeker als je straks concrete aanwijzingen krijgt over wat wél mogelijk is op vakantie, wordt die reisbehoefte verder aangewakkerd.’’
Blijven we massaal naar de bouwmarkt gaan?
,,Ik ben net zo’n slechte voorspeller als de economen, maar ik verwacht dat het bij de bouwmarkt juist iets rustiger zal worden. Ik heb maar plek voor één vlonder en ben straks wel even uitgeklust. Online shoppen zal blijven groeien. De afgelopen tijd heeft een groep mensen die nog niet eerder online kocht, de angsten overwonnen en ontdekt hoe makkelijk het is.’’
Het gevaar bestaat dat we door alle aanwijzingen en ge- en verboden een soort blijvende mentale mini-stresstoestand zullen ervaren
Zullen we meer ‘troostaankopen’ gaan doen?
,,Zeker na een inspanning - zoals zelfdiscipline - vinden we aankopen goed te rechtvaardigen. Sterker nog: ons consumentenbrein kan een aankoop zelfs al rechtvaardigen als we iets van plan zijn te doen. Dus: ‘Ik neem nu alvast een biertje, want ik ga vanavond toch sporten’, dat vindt ons brein heel acceptabel. En iedere aankoop geeft plezier, ook online. De voorpret, het uitpakmoment. Probleem is dat je die pret meestal na een week vergeten bent. Je hebt meer aan ervaringen.’’
Zoals een terras of vakantie?
,,Bijvoorbeeld. Ik hoop dat de sfeer hetzelfde blijft als voor de lockdown. Het gevaar bestaat dat we door alle aanwijzingen en ge- en verboden een soort blijvende mentale mini-stresstoestand zullen ervaren. Dat is niet goed voor het gezelligheidsgevoel. Ik hoop dat ondernemers hun winkel of restaurant zo weten in te richten dat looproutes en gedragingen ‘normaal’ aanvoelen. Niet overal grote pijlen of verbodsborden, maar mensen op een natuurlijk manier hun weg laten vinden.’’
En hoe is het met je eigen consumentenbrein? Ben jij al toe aan een buitenlandse reis?
,,Ja hoor, ik heb tijdens de lockdown al een trip gemist, maar in juli zou ik graag naar Portugal vliegen. Die reisbehoefte, die prikkel, is er gewoon.’’
Is de tijd rijp voor een ander geluid? Durven we straks weer echt te leven?
,,Zeker. De afgelopen tijd ging het over wat niét kon. Als je dat de hele dag hoort, ga je je er ook naar gedragen. Mensen snakken nu naar een positief geluid. Daarom vind ik #NLStartOp ook zo’n geweldig initiatief. Het is nu weer tijd voor consumenten en ondernemers die kansen pakken. Die verdienen een mooi podium.’’
Gratis onbeperkt toegang tot Showbytes? Dat kan!
Log in of maak een account aan en mis niks meer van de sterren.Lees Meer
-
INGEZONDEN OPINIE
Vertrouwen in werkzoekende heeft een positief effect op doorstroming naar nieuw werk
GELDROP-MIERLO - Het verliezen van je baan werpt je in een gat, waar je moeilijk uit komt. Daar is hulp bij nodig en gelukkig val je in ons land in het sociaal vangnet van de overheid. Die zorgt dat je inkomen niet compleet wegvalt. Maar ook het zelfvertrouwen krijgt een knauw en sociale contacten staan op een laag pitje. -
PREMIUMColumn
De vrijheid om rotzooi te (ver)kopen
Irene van den Berg is journalist en columnist, gespecialiseerd in financiële psychologie. Zij probeert ons economische gedrag te verklaren. -
PREMIUMInterview Hanneke Faber
Eerste coronapatiënt in Italië was Unilever-medewerker: ‘We stonden direct in crisisstand’
De uitbraak van het coronavirus heeft de wereldwijde economie met een nooit eerder vertoonde snelheid in een recessie gestort. Hoe gaan de toonaangevende bedrijven in ons land met deze crisis om? Vandaag: Unilever. -
PREMIUM
Boskalis-baas over rechttrekken schip in Suezkanaal: ‘Avonds zette ik gewoon de aardappelen op tafel’
In negen dagen tijd redde Boskalis twee keer de wereld. Eerst door containerreus Ever Given uit het Suezkanaal te halen en woensdag voorkwam het een ongekende olieramp door een stuurloos vrachtschip te bedwingen voordat het door de Noorse fjorden zou worden opengereten. Peter Berdowski, ceo van de Papendrechtse bagger- en bergingsspecialist, blikt terug. -
PREMIUM
Meer buitenlandse bedrijven willen naar Brabant
EINDHOVEN - Een recordaantal buitenlandse bedrijven overweegt, mede door corona, om naar Brabant te komen. Dat stelt de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij (BOM). Die ziet niet alleen kansen voor Brabant, maar ook obstakels. Zoals corona zelf.
-
PREMIUM
Nooit meer zelf stofzuigen: deze robotstofzuigers zijn het best getest
Terwijl jij op je werk zit te vergaderen of in de sportschool staat te zweten, zuigt je gerobotiseerde huishoudhulp zonder morren de vloeren. Robotstofzuigers worden steeds slimmer, sneller en schoner. -
video
Grootste toename werkloosheid sinds 2003: ‘Dit hebben we niet eerder gezien'
Het aantal mensen in Nederland met betaald werk is in april met 160.000 gedaald naar 8,9 miljoen. Dat is de grootste daling sinds deze maandelijkse cijfers worden bijgehouden, zo meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) vanochtend. Ook het consumentenvertrouwen liep opnieuw een deuk op. -
PREMIUM
Kleine ondernemers lopen risico bij alternatieve financiering: Rente tot 400 procent’
Kleine ondernemers zijn steeds meer afhankelijk van alternatieve financiering. En daarmee lopen ze grote risico’s. Dat is de conclusie van een onderzoek door de Autoriteit Financiële Markten (AFM) naar de markt voor alternatieve financiering.