Het is bedoeld voor waarheidsvinding: ze filmen niet alleen het gedrag van burgers, maar leggen ook de werkwijze van politiemedewerkers vast. Weet ik dat ik word gefilmd? Wat gebeurt met de beelden en wat is de impact op de omgang tussen burgers en agenten? Het ED zocht het uit.

ZIE OOK : Man uit Nuenen negeert stopteken, sleurt agenten mee en ramt politieauto

Die rechtszaak, hoe zat dat?
De 33-jarige Nuenenaar weigerde in juni 2016 te stoppen voor de politie nadat hij in Eindhoven door rood was gereden. In Helmond probeerden drie agenten hem aan te houden. Ze werden een klein stukje met de auto van de verdachte meegesleurd. Hun politiewagen werd de sloot in gedrukt. De officier van justitie eiste negen maanden cel - waarvan vier voorwaardelijk - tegen de man en een rijontzegging van 22 maanden voor poging tot doodslag of zware mishandeling. De verdachte had geluk dat enkele agenten in district Helmond korte tijd met bodycams oefenden. De rechtbank bekeek de beelden. Het droeg bij aan de conclusie dat niet uit te sluiten was dat de verdachte tijdens de worsteling per ongeluk het gaspedaal indrukte. De verdachte kreeg, mede dankzij bodycam, uiteindelijk alleen straf voor het niet meewerken aan de ademanalyse: een flinke geldboete en tien maanden rijontzegging.

Weet ik dat ik word gefilmd? En wat gebeurt met de beelden?
De aanpak van politie Oost-Brabant wordt nog bepaald. In Amsterdam loopt de proef al en moeten agenten omstanders melden dat ze de bodycam aanzetten. Ook beelden van de korte tijd vóór het inschakelen blijven bewaard om de aanloop naar een incident te kunnen bekijken. De cameraatjes worden na een dienst uitgelezen en de beelden direct opgeslagen. Over het opslaan van opnames staat in de Politiewet dat dit niet langer dan dertig dagen mag. Voor die tijd moet de bruikbaarheid voor een eventuele rechtszaak zijn beoordeeld. In dat geval wordt er proces-verbaal van opgemaakt en worden de beelden opgeslagen voor bijvoorbeeld rechters, advocaten en officier van justitie.

Wat gaat de politie onderzoeken?
Juridisch is het erg interessant. Specifieke regels voor bodycamgebruik zijn er nog niet. Voor de landelijke proef worden nu richtlijnen opgesteld. Wie mag de beelden allemaal bekijken en mocht in alle gevallen worden gefilmd? In de rechtbank moet blijken hoe rechters de inzet van het middel beoordelen. Naast de gebruikservaringen van agenten vormen vooral de technische aspecten een belangrijk deel van de proef. Een GoPro is onvoldoende. Politiewerk vereist een licht, stevig apparaatje met goede beeldkwaliteit en lange batterijduur. De accu moet in de bodycam zijn verwerkt. De beelden zijn vertrouwelijk en niet iedereen mag er zomaar bij kunnen. Dit blijkt een stevig eisenpakket. Zeker drie proeven wereldwijd zijn stilgelegd omdat de bodycams niet voldeden, schreef onderzoeker Sander Flight in januari in het rapport 'De mogelijke meerwaarde van bodycams voor politiewerk'.

Wat zijn de effecten van de bodycam?
Wetenschappelijke conclusies zijn nog niet heel sterk. Klachten tegen agenten lijken af te nemen wanneer agenten bodycams dragen, blijkt uit vijf internationale evaluaties. Geen enkele van negen bekeken studies toonde een toename van klachten, concludeerde Flight. Ook geweldgebruik dóór agenten vermindert mogelijk. Maar dat effect is kleiner, vooral zichtbaar in Amerika en minder goed onderzocht. Eenduidige verklaringen zijn er volgens de onderzoeker nog niet. Gedragen burgers zich braver wanneer ze gefilmd worden? Zijn de agenten rustiger en wekken ze minder agressie op? Een Engelse studie zag juist een toename van geweld door agenten, maar vooral wanneer ze bij incidenten de bodycam inschakelden. Wanneer de camera de hele dienst beelden opnam, nam het geweld juist af. Het vergt verder onderzoek.