Het is 1982. In het Sint Joseph Ziekenhuis  in Eindhoven krijgt maag-darmchirurg Fred Croiset van Uchelen steeds meer zwaarlijvige patiënten op het spreekuur. Mensen die zo zwaar zijn, dat het hun leven bedreigt. Morbide obesitas heet dat in artsentaal.

Croiset hoort van een Amerikaanse collega, Edward Mason, die een methode heeft bedacht om deze mensen te helpen: een operatie waarbij de maag met een bandje kleiner wordt gemaakt. Hij weet: dat moeten we ook hebben. Nu, 35 jaar later, blikt de inmiddels 73-jarige Croiset terug op die beginperiode. Zijn opvolger, de 39-jarige obesitas-chirurg Wouter Leclercq, luistert mee.

Het toenmalige ‘Sint Joep’, nu samen met het Diaconessenhuis gefuseerd tot het Máxima Medisch Centrum, was in Nederland een van de pioniers van de maagverkleining. De eerste operatie werd verricht in Maastricht, maar Eindhoven had de eer van de tweede. Een vrouw van 160 kilo ging bij Croiset en zijn collega’s onder het mes. ,,Ik zie haar nog aan komen rijden over de Aalsterweg, op een Solex”, zegt Croiset. ,,Sommigen vonden het een luxe operatie. Maar ik had compassie. Ook omdat ik zelf wat overgewicht had.”

Croiset formeerde een team met daarin een klinisch psycholoog, een internist, een diëtist en een fysiotherapeut. Want hij wist: dit is geen gewone operatie. Deze mensen moeten hun hele leven omgooien en daar hebben ze alle steun bij nodig, voor en na de ingreep. Croiset: ,,Je opereert de gevolgen van een ziekte, zwaarlijvigheid. Maar je kan zo wel voortijdig sterven of invaliditeit voorkomen.” Mensen met morbide obesitas hebben een levensverwachting die 12 jaar korter is dan gemiddeld. Zij lopen kans op tal van aandoeningen, zoals kanker, diabetes en hart- en vaatziekten.

Het was een heel zware operatie, waarbij de hele buikholte opengelegd werd. Croiset noemt daarom de eerste patiënten dapper. ,,Je moet de milt en de lever passeren voordat je bij de maag bent. Bij 35 procent van de patiënten traden complicaties op, zoals infecties en wondbreuken”, zegt Croiset. Ook bleek dat het bandje niet altijd bestand was tegen de druk. Zo was er een jonge man die, toen hij bijkwam van zijn operatie, een hele literfles vanillevla opdronk, terwijl hij maar af en toe een slokje mocht nemen. Gevolg: de nietjes die de band op zijn plaats hielden scheurden af en de patiënt moest weer onder het mes.

In Amerika zat chirurg Mason niet stil. Hij bedacht nieuwe operatiemethodes: de gastric bypass. Wat ook veranderde: de operatie wordt sinds 2004 uitgevoerd met behulp van kijkbuizen die via vijf kleine sneetjes de buikholte ingaan. Dat is voor de patiënt veel minder belastend en het levert ook vrijwel geen complicaties op. Dat aantal staat nu op drie tot vier per honderd operaties in het MMC.

Ondanks alle verbeteringen blijft overgewicht een groot en groeiend fenomeen, weten beide artsen. In de eerste jaren opereerden Croiset en zijn team rond de 40 patiënten per jaar. Dit jaar zal het MMC de grens van 600 maagverkleiningen passeren.

,,Wij komen als ziekenhuis pas in beeld als iemand een BMI heeft van 35 of meer. Wij kunnen niet veel doen aan preventie”, zegt Eindhovenaar Leclercq. (BMI staat voor Body Mass Index, de verhouding tussen lengte en gewicht.) Het wordt mensen met aanleg voor vetzucht ook niet makkelijk gemaakt, vindt hij. ,,In het tankstation staan de repen en broodjes kroket naast de kassa.” Croiset ziet een verband met inkomen en opleiding. ,,Wie hoger is opgeleid eet ook beter. Goed eten is duurder. Friet, hamburger en cola kost minder dan fruit en een broodje gezond.”

Wat ook blijft: de operatie verandert het leven van de patiënt. Leclercq: ,,Het is letterlijk een reset van het leven. Mensen krijgen nadien vaak ander werk, soms ook een andere relatie.” Van alle patiënten blijft 85 procent na de operatie op een gezond gewicht, 15 procent kampt met een terugval. In uitzonderlijke gevallen moet de maagverkleining ongedaan worden gemaakt.

Wat ook niet is veranderd is de strijd met de zorgverzekeraars. Die vergoeden wel de maagverkleining, maar niet de vaak noodzakelijke verwijdering van opgerekte huid na gewichtsverlies. Pas als de huidplooi van de buik tot de knieën reikt, komt een vergoeding in beeld. ,,Ik heb vaak met bloeddoorlopen ogen tegenover de zorgverzekeraars gestaan”, zegt Croiset, die na zijn pensionering in Riethoven ging wonen. ,,Het is voor deze mensen echt een ramp.”