Een vergeten vuurtoren en een robuuste zonnespiegel in Maarheeze

Het plein in Maarheeze, op de hoek van de Smits van Oyenlaan en de Molenstraat, kreeg in november 2012 de naam van de sociaal zeer actieve, maar vroeg overleden vrouw van Rob van Schaik, van 1936 tot 1969 burgemeester van de gemeente Maarheeze. In de zomer van 1991 werd het toen nog naamloze pleintje opgesierd met het kunstwerk De Zonnespiegel van Hanneke Mols-van Gool. 

Bij de onthulling door wethouder Wim Feron, in aanwezigheid van de kunstenares en buurtbewoners, was het druilerig, zo is te zien aan de paraplu’s op oude foto’s.

Het robuuste kunstwerk van graniet, ijzer, dolomiet en fossiele kalksteen kan zelf wel wat hebben: dertig jaar later is het nog nauwelijks aangetast door de elementen. De Zonnespiegel geeft een spannend tintje aan het niet per se heel opwindende pleintje - met pinhok van de Rabo en groot spandoek van de brandweer - tegenover de Jumbo.

Maar wat is het nou eigenlijk? Sommigen zien er een paddenstoel in, met een soort onhandig tafeltje waar je - niet erg comfortabel - aan zou kúnnen zitten.

Een ‘zonnespiegel’ noemde de maakster het, die het werk uithakte uit afgesprongen scherven van een eerder gemaakt kunstwerk. Zonnewijzers, waarop je met behulp van de zon en de schaduw zou moeten kunnen zien hoe laat het ongeveer is, komen meer dan genoeg voor in de Brabantse buitenkunst, ook in deze regio, neem bijvoorbeeld die in Budel Dorplein; maar wat is een zonnespiegel?

Eén ander kunstwerk van een zonnespiegel was er ooit, in Haarlem, maar verder is deze in Maarheeze uniek. 

Misschien was Mols-van Gool geïnspireerd door de mythische zonnespiegel van de wiskundige Archimedes. Zijn ‘uitvinding’ was bedoeld om vijandelijke schepen mee te vernietigen door met een grote spiegel zonlicht op te vangen, en die lichtbundel vervolgens op de vijand te richten. 

Mooi bedacht, maar in de praktijk bleek het niet te werken. Wellicht haalde de maakster ook inspiratie uit de hedendaagse zonnespiegel, een spiegel met zonnestralen als decoratie. Hoe dan ooit, als de zon schijnt, heeft dat een prachtige fonkelende uitwerking op het bovenblad van haar spiegel.

Hanneke Mols-van Gool, geboren in 1933 in Gôol (Goirle) en aldaar gestorven op 6 februari 2020, was een gerenommeerd kunstenares. Ze doorliep onder meer de Jan van Eyck Academie in Maastricht (1952-55) en de Brera Accademia in Milaan (1955-56). Een van haar leermeesters was haar echtgenoot Theo Mols, een monumentaal vormgever van naam.

Het werk van Mols, in zwaarte variërend van 2 tot 2000 kilo, is op veel plekken in het zuiden in de openlucht te zien – onder meer bij het raadhuis van Sint-Oedenrode (Versteend Drieluik, 1978) en bij Stichting Opbouwwerk in Asten (Uitwisseling, 1996) – maar was ook te zien in musea als Beelden aan Zee in Scheveningen, ’t Oude Slot in Veldhoven, Noordbrabants Museum in Den Bosch, Middelheim in Antwerpen en het Bonnefanten in Maastricht.

Mols ging nooit zomaar ‘hakken’. ,,Als ik stenen zie moet er iets veranderen aan die steen, die steen die wil iets en daar moet ik iets mee”, zei ze eind 2019, kort voor haar dood, in een breekbaar laatste interview op Omroep Tilburg.

Beeldhouwen was meer dan 65 jaar haar lust en haar leven, maar dat het – zonder masker – ook behoorlijk gevaarlijk kon zijn, dat was lange tijd niet bekend. 

Het leverde haar op latere leeftijd stofl­ongen op. ,,Mijn voorkeur was van buiten naar binnen hakken, dat hielp ook niet echt. Maar als je hiermee toch nog 86 jaar wordt... dan is dat ook niet niks hè.”