Henk van de Water uit Eindhoven had een prachtig leven na Dachau

Henk van de Water (96) en zijn vrouw Ria (78) zitten aan tafel, thuis in Eindhoven. Er zijn foto's en krantenknipsels opgeduikeld en er ligt een druk programma voor de grote herdenkingsweek die in Dachau om de vijf jaar wordt gehouden. De reis zou gisteren zijn begonnen, tot en met maandag hebben geduurd en het gezelschap zou dan net op tijd terug zijn geweest om in eigen land nog de plechtigheden rond bevrijdingsdag 4 mei bij te kunnen wonen. Corona veegde het hele programma van de kaart.

Henk van de Water zou eregast zijn geweest in Dachau. Van de ruim tweeduizend Nederlanders die in het concentratiekamp verbleven, leven er nog vier. Henk is de enige van hen die, samen met zijn vrouw, bij de herdenkingen zou zijn. Hij had een toespraakje paraat dat hij na de corona-afgelasting aanpaste en dat op de website van kamp Dachau komt te staan. 

,,75 Jaar geleden ben ik bevrijd door de Amerikanen uit het concentratiekamp Dachau. Ik had tyfus en was op sterven na dood. De bevrijding had geen dag later moeten gebeuren want dan had ik het niet overleefd. Door dit alles heb ik de vrijheid altijd heel intens in mijn verdere leven ervaren en er alles geprobeerd uit te halen. Ik had mij erg verheugd en voorbereid op de herdenkingen van 75 jaar bevrijding in het kamp dit jaar. Helaas kan het nu niet, maar ik ben nu 96 jaar en hoop toch op een later tijdstip dit nog mee te kunnen maken.”

Henk van de Water is van 29 januari 1924. Zijn moeder overleed in het kraambed toen hij drie was, zijn stiefmoeder overkwam later precies hetzelfde. Henk hing aan zijn vader.

In het voorjaar van 1943 moest Van de Water van de Duitse bezetters gaan werken in Stuttgart. Arbeitseinsatz heette dat. Hij moest er bielzen weghakken voor de aanleg van een nieuw spoor, maar was daar niet sterk genoeg voor. Hij werd overgeplaatst naar de pakketpost en ging wagons in- en uitladen. Dat was nog niet eens zo vervelend. ,,Maar de Duitsers beloofden me dat ik na een jaar op vakantie mocht, naar mijn vader in Eindhoven. Dat ging niet door. Een tweede keer mocht ik weer niet. Ik werd opstandig en ging werk weigeren. Dat had ik nooit moeten doen.”

Twee keer sloeg Henk van de Water op de vlucht. De eerste keer wandelde hij zelf een kamp binnen - hij weet niet precies waar dat was - en belandde er meteen in de kampgevangenis. Na een ontsnapping ging hij toch maar terug naar Stuttgart. Daar bleek dat hij nu gezocht werd, zodat hij opnieuw maakte dat hij weg kwam.

De tweede keer wilde Van de Water naar Zwitserland, maar pakte hij de verkeerde trein. ,,Terwijl hij bij de Spoorwegen werkte", zegt zijn vrouw Ria lachend. In januari 1945 werd Van de Water opgepakt in die trein, om bij Garmisch Partenkirchen opnieuw in een gevangenis terecht te komen. Hij moest overdag werken in een brouwerij. ,,Ik werd weer opstandig. Ik zei dat ik ziek was. Ze gooiden me tegen een deur aan. Ik was maar een menneke. De volgende dag moest ik mee met de politie.”

Henk van de Water werd op transport gesteld naar concentratiekamp Dachau, bij München. Op 3 februari 1945 kwam hij er aan. ,,We werden we eerst met creoline ingesmeerd, ook van onder, tegen de luizen. Veel mensen zijn daar dood aan gegaan.”

Van de Water werd kaal geschoren. Hij kreeg een blauw wit gestreept gevangenenpak aan, zonder ondergoed. Zijn registratienummer werd 140513. Het was winter, het vroor, Van de Water liep een dubbele oorontsteking op waaraan hij werd geopereerd door een Hongaarse medegevangene. Niet lang hierna kreeg hij vlektyfus.

Het leven in Dachau, mocht dat wel een leven heten? Met drie man in één bed, om en om. Luizen, kou, honger. Het kamp was berekend op 8000 mensen. Aan het eind van de oorlog verbleven er 32.000. ,,We hadden een plank met een riemke er overhinne, als schoen.”

Tekst gaat verder onder foto

Thuis aan tafel wappert Van de Water met zijn hand. Hij wuift gedachten weg als het te diepgaand over de gruwelen van het concentratiekamp dreigt te gaan. ,,Als ik daarover praat, krijg ik allemaal herinneringen”, legt Van de Water uit. Zijn vrouw Ria zal later wijzen op een recente Duitse documentaire van de bevrijding van Dachau, op 29 april 1945. Afschuwelijke beelden van uitgemergelde lijken en levenden.

In het kamp kreeg Van de Water steun van Bib van Lanschot, de bankier en verzetsstrijder. ,,Iedere dag kwam hij mij eten brengen in de ziekenbarak. Er lag daar ook een Belg die me moed insprak. Toen bij de bevrijding Amerikaanse dokters rondkeken, gooiden ze een wit laken over hem heen. Hij was dood.”

Na op krachten te zijn gekomen, kreeg Van de Water eerst een baan bij Philips. Hij trouwde met Ria, volgende maand vieren ze hun 55-jarig huwelijk. Samen met Ria ging Henk de markt op. Op de markt deden ze in fournituren: garens, ritssluitingen, seizoengoed. 43 Jaar stonden ze op weekmarkten in Tilburg, Eindhoven en Valkenswaard. Altijd zijn ze samen geweest. Het was hard werken, voor overpeinzingen was niet veel tijd.

Henk: ,,In het begin heb ik nooit over Dachau gepraat. Ik leefde er niet mee. Ik had nooit nachtmerries.”

Ria: ,,Da’s wel waar. In jouw dromen zitten ze altijd achter jou aan."

Henk: ,,O ja.”

Ria: ,,Henk wil zelf altijd per se al die oorlogsfilms zien. Ik zeg het expres niet als ik er een in de gids zie staan. Maar hij heeft er goed mee om kunnen gaan. Andere mensen die in Dachau waren zijn er dag en nacht mee bezig geweest en hun hele gezin ook.”

Henk: ,,Dat heb ik nooit gehad, maar in deze tijd van het jaar ben ik er wel meer mee bezig.”

In 2005 gingen Henk en Ria van de Water voor het eerst naar de grote herdenking in Dachau. Ze maakten kennis met Sonja Holtz, van het Nationaal en het Internationaal Dachau Comité, die zegt: ,,Ik heb nog nooit een man zo zien huilen als Henk bij die herdenking."

Tekst gaat verder onder foto

Thuis aan tafel huilt Henk niet. Hij en Ria vertellen over hun leven. Na 2005 is Van de Water zich meer gaan bezighouden met zijn kampverleden. Hij hield er een voordracht over op de Eindhovense Cornelis Jetsesschool en de Petraschool voor bijzonder onderwijs. ,,Ik heb nog nooit zulke zinnige vragen gehoord als van die kinderen", herinnert Ria zich. ,,De oorlog leeft steeds meer, ook onder de jeugd. Er komen steeds meer aanvragen voor lezingen.”

Henk en Ria van de Water gingen deel uitmaken van de brede internationale gemeenschap rond Dachau. Ze woonden meer herdenkingen in het kamp bij. In 2015 hield Henk er al een toespraak. Bij de jaarlijkse reünie van de Vrienden van Dachau bij het Dachaumonument in Amsterdam, zijn de Van de Waters steevast present.

Op tafel in Eindhoven ligt een schrijven van Het Nederlands Beheersinstituut, dat bemiddelde bij het uitkeren van Duitse tegemoetkomingen na de oorlog. Vijftienduizend Duitse Marken kreeg Van de Water. Er is een foto van ex-krijgsgevangenen die in Valkenburg na de oorlog aansterkten, onder wie Henk. En er ligt een vrolijk gekleurd interview over iets heel anders. EVV, het huidige FC Eindhoven.

Op zijn veertiende ging Van de Water voor het eerst naar EVV. Na de oorlog pakte hij die draad weer op. Tot op de dag van vandaag mist hij geen enkele thuiswedstrijd. Ria brengt hem met de auto en haalt hem op.

,,Ik weet nog dat we in 1954 kampioen werden in Eindhoven, tegen DOS. Noud van Melis scoorde. Als ik wakker word is het eerste waar ik aan denk: Wat heeft Eindhoven gedaan?", vertelt Van de Water in dat interview.