Het Brabants landschap moet worden gekoesterd

Brabant heeft nog steeds een goede mix van stedelijk en landelijk gebied, de opgave is om dat ook zo te houden.

Het landschap van Brabant staat onder grote druk. Uitdijende bedrijventerreinen, zware infrastructurele projecten, schaalvergroting in de landbouw, vrijwel dagelijks worden we geconfronteerd met aantastingen waarover wij ons grote zorgen maken.

Onlangs heeft de provincie de Voorontwerpvisie op de Brabantse leefomgeving uitgebracht. Deze visie gaat over de kwaliteit van het landschap en gaat derhalve iedere Brabander aan. De visie is bedoeld als debatstuk. Er worden hoofdthema's geformuleerd, maar nog geen duidelijke keuzes gemaakt. Graag openen wij als natuurorganisaties het publieke debat.

Brabant is nog steeds een aantrekkelijke provincie om te wonen, te werken en te recreëren. Binnen tien minuten ben je vanuit elke woonplek buiten in het landelijk gebied of in een natuurgebied. Er is nog steeds een historisch gelaagd landschap met een leesbare geschiedenis, maar deze kwaliteiten staan op veel plekken op de tocht. Niet alles kan tegelijk in hetzelfde gebied. Er moeten keuzes worden gemaakt voor de korte en de lange termijn.

De korte termijn keuzes moeten aansluiten bij de nijpende maatschappelijke problemen: lucht- en bodemkwaliteit, gezondheid, ruimtelijke versnippering en de biodiversiteits- en klimaatcrisis. De lange termijn keuzes gaan over ruimtelijk ontwerp en design. In ons dynamische Brabant kan en mag het landschap niet meer de willekeurige ruimtelijke resultante zijn van zich los van elkaar ontwikkelende functies.

Brabant heeft nog veel ruimte, mooie natuur, een goede mix van stedelijk en landelijk gebied. Maar Brabant onderscheidt zich in Nederland ook door hoge concentraties fijnstof en stikstof. Belangrijkste veroorzakers zijn de intensieve veehouderij en het verkeer. Een hoge prioriteit dus om een mooi Brabant ook een gezond Brabant te doen zijn. Geen nieuwe doorsnijding meer van het landelijk gebied met hoofdinfrastructuur en nieuwe wegen zoeken voor een duurzame veehouderij.

Daarbij moeten we de landbouw niet alleen benoemen als probleemfactor, maar ook als kans voor een bestendige kwaliteit van het landelijk gebied. Juist de problemen met intensieve veehouderij en hoge bevolkingsconcentraties kunnen Brabant tot proeftuin maken van een nieuwe relatie tussen voedselproducent en consument en van boeren in een aantrekkelijk landschap met ruimte voor natuur en water.

We hebben in Brabant al veel ervaring en resultaten met combinaties van natuur en waterberging in robuuste beekdalen. Daar past een combinatie met koeien in de wei uitstekend bij.

We hebben de provincie nodig voor een sterk voortgezet beleid op realisering van het Brabants Natuurnetwerk (NNB) en investering in landschapselementen samen met gemeenten. Het Groen Ontwikkelfonds Brabant (GOB) en het Stimuleringskader Groene en Blauwe Dienst (STIKA) zijn hierbij onmisbaar.

De aantrekkelijke mix die Brabant is van stedelijk en landelijk gebied, met een grote klimaats- en energieopgave, vraagt ook om top-design.

De beekdalen kunnen een grote rol spelen in de klimaatopgaven, door deze in te richten voor waterberging in combinatie met extensievere landbouw. Dat kan een belangrijke bouwsteen zijn voor natuur- en landschapskwaliteit. De energietransitie vraagt ook om een nauwkeurige afweging bij de locatiebepaling van windmolens. We hebben die op de korte en middellange termijn nodig. Maar er moet ook gekozen worden waar niet: het Brabants Natuurnetwerk en cultuurhistorisch belangrijke landschappen.

Al deze landschapsvraagstukken vormen een uitdagend palet. Niet voor niets is het bestuur van Het Groene Woud gevraagd om de volgende Nationale Landschapstriënnale in 2020 te organiseren. Natuurmonumenten en Brabants Landschap zijn hier intensief bij betrokken. Samen hebben we het initiatief genomen voor een nieuw Van Gogh Nationaal Park in Midden-Brabant: een combinatie van het Nationaal Park Loonse en Drunense Duinen en het Nationaal Landschap Het Groene Woud. Wat ons betreft wordt dit een proeftuin voor natuur- en landschapskwaliteit, voor een nieuwe interactie tussen stad en land, voor een nieuwe rol van de landbouw als hoeder van het landschap en producent van veilig voedsel met een regio-keurmerk (Brabants Bodem) en voor nieuwe klimaat- en energiearrangementen.

Brabant heeft nog steeds een mooi, historisch gelaagd landschap. Maar dit vraagt wel om een bescherming en behoud van erfgoed als belangrijke identiteitsdrager.

Op veel plekken nemen burgers zelf initiatieven om hun directe leefomgeving te verbeteren. Daarnaast blijft de overheid een belangrijker hoeder van deze collectieve waarden. Daarom moet het landschap een urgente hoofdopgave worden in de omgevingsvisies van de provincie én gemeenten.

Wij hopen dat het symposium 'Koester het landschap van Brabant' dat Natuurmonumenten en Brabants Landschap op 7 februari samen met de Provincie Noord-Brabant houden, hieraan een belangrijke bijdrage kan leveren.