In majestueus stripverhaal van Gustav Klimt wordt de wereld gered door de kunsten

Het gaat niet goed met de wereld, zo zien we op de schildering van Klimt (1862-1918). Twee naakte, uitgemergelde mensen steken de armen vooruit; ze smeken, naar een man in een gouden harnas en met een groot zwaard in zijn handen. Hij kijkt zelfverzekerd naar het donkere middendeel. Daar is het kwaad weergegeven; als een enorme gorilla. 

Drie vrouwen rechts van hem staan voor wellust, onkuisheid en onmatigheid. Links zie je de gevolgen van het kwaad: ziekte, angst en uiteraard ook de dood. Weer wat meer naar rechts zie je eindeloos veel skeletten en doodshoofden - als een enorm massagraf. 

Maar de redding is - op de derde wand - nabij: daar zie je de kunsten: muziek, literatuur en beeldende kunst; zij brengen de geest van de mens in een andere, betere staat. En waar dat toe leidt? Dat zie je op het laatste deel van het fries (een uitgebreide wandschildering die leest als een stripverhaal - red): twee figuren in een innige omhelzing, symbool voor eenwording.

Klimt (1862-1918) symbolist en lid van de vereniging Wiener Secession, maakte de enorme muurschildering in het gebouw van de vereniging ter ere van de componist Beethoven. Samen met andere kunstenaars werd de tentoonstelling een Gesamtkunstwerk, helemaal passend in die wervelende tijd. 

In het Van Abbe is een kopie van het wereldbekende fries te zien. Daarnaast is de Nederlandse ontwerper Bas van Beek (1974) gevraagd zijn visie te geven op Klimt en anderen die een link met hem hebben. 

Zo toont Van Beek werk dat verwijst naar de Amerikaanse architect Frank Lloyd Wright en de Deense ontwerper Verner Panton. Op die manier ontstaat er een zeer eigentijdse variant op dat eerdere totaal-kunstwerk.

Wat wist jij van het Beethoven-fries van Klimt voor je met de studie naar de Werkstätte en het Bauhaus begon?
Lachend: ,,Helemaal niets! Opmerkelijk is natuurlijk dat er rond 1900 in Wenen zo veel tegelijk gebeurt. Klimt maakte onderdeel uit van die gemeenschap. Ik had ook echt niets met Beethoven. Maar nu wel. Het is belangrijk te weten dat je het Beethoven-fries niet als een alleenstaand kunstwerk moet zien. Daar hoorde van alles bij. Het gaat echt om die gemeenschappelijkheid, van én de schilderkunst, én vormgeving, én verder. En, je kunt het lezen als een stripverhaal. Het is de visualisering van hoe er op dat moment, op die belangrijke plek in Europa werd gedacht en gewerkt.”

In dit werk wordt de kunsten een heel belangrijke rol toegedicht. Hoe is dat nu, vind jij?
,,Tja, er is natuurlijk wel wat stuk gemaakt de afgelopen twintig jaar. Naar mijn idee is kunst en design getransformeerd tot een soort reclame of een propagandamiddel voor beleidsmakers en politici. Kunst wordt gebruikt om een politiek falen af te dekken of om te sugarcoaten; van een lekker laagje te voorzien. Dat is er heel langzaam ingeslopen. Ik had niet gedacht dat kunstenaars en vormgevers zich daarvoor zouden lenen.”

Dus wordt het meer dan ooit belangrijk wat we gaan stemmen op 17 maart?
,,Ja. Geen VVD in ieder geval, als ik een stemadvies mag geven.”

Komen we ooit nog daar, bij het laatste deel op dat fries, waar de kunsten de wereld redden?
,,Ha, mooie vraag. Nou, ik ben altijd hoopvol. Ofschoon ik ook wel pessimistisch kan zijn.”

‘Oog in oog’ met Gustav Klimt. Van Abbemuseum, Bilderdijklaan 10, Eindhoven. Tot en met 13 juni. Nu gesloten. Via de website is er wel een virtuele tour te maken door de expo.