Leesclubs in coronatijd hebben het moeilijk: streamen, wandelen, of toch maar stoppen?

Op het computerscherm staan om één minuut voor twee acht vakjes met initialen. De bedoeling is dat ze alle acht binnen de minuut zijn opgevuld met ‘echte’ mensen, voor zover daar op een scherm sprake van kan zijn. Maar het gaat allemaal niet zoals het moet. 

Voordat we kunnen beginnen is het kwart over en zit er één onder haar bureau naar een stopcontact te zoeken, krijgt een tweede het geluid niet aan en is een derde hardnekkig op z’n kop in beeld. De leesclub in coronaversie maakt spannende tijden door. Maar wij zijn trots op onszelf, we doen toch maar wat veel leesclubs niet doen: we streamen er vrolijk op los.

Nederland telt rond de vijfduizend leesclubs. Je hebt georganiseerde leesclubs en zogenaamde ‘wilde’. De eerste categorie bestaat grofweg uit mensen die graag in groepsverband gestructureerd leren over literatuur, de tweede uit individueler ingestelde lezers die in een vriendschappelijke sfeer hun leeservaringen uitwisselen. Leesclubs bestaan gemiddeld dertien jaar. 

De clubleden zijn vaak hoogopgeleid, gemiddeld boven de zeventig en veelal vrouw. Nieuwe romans van Nederlandse bodem zijn populair (Marieke Lucas Rijneveld, Adriaan Van Dis, Oek de Jonge, Ilja Leonard Pfeiffer), de top tien van meest verkochte boeken is een leidraad (NRC), bekroonde boeken van gelauwerde schrijvers doen het goed.

Onze leesclub is een ‘wilde’. We zijn met achten. Vier vrouwen en vier mannen, een jaar of zes geleden bij elkaar geraapt door een van de mannen. Behalve ‘wild’ zijn we ‘light’. We werken niet met lijsten en verslagen, onze structuur heeft zich al doende gevormd. We hebben het afgelopen jaar gewandeld (twee aan twee) en gemaild maar streamen was toch van alle oplossingen de meest praktische. 

De eerste keer was onwennig. Voelen we ons onder normale omstandigheden op ons gemak bij elkaar, nu zaten we als vreemden naar een scherm te staren, geblokkeerd door icoontjes, het gebrek aan vanzelfsprekende interactie en het aanvoelen van wat er achter de woorden schuilgaat. Maar we zijn er nog, wij maken die dertien jaar zeker vol.

Leesclubs hebben het moeilijk in deze tijd. Diverse leesclubplatforms denken mee en geven advies: doe een app-estafette, schrijf scenario’s; zoek een foto bij het boek of een stuk muziek; maak een emotiepoll, een cijferpoll, een mind-map of een online quiz … schema’s voor alle varianten zijn voorhanden.

Niet iedere leesclub overleeft corona, zo weet Ineke Bakker, gepensioneerd Pabo-docent Nederlands en leesclublid en -leider volgens de Senia-methode. ,,Voor veel lezers is online overleg een brug te ver. Ze voelen het als ‘niet echt’ en ze missen de uitwisseling die je hebt als je fysiek bij elkaar zit.” 

Zo heeft de club van Giel en Marije Goris, jaren geleden ontstaan uit het literair café Helmond, zichzelf opgeheven, of toch minstens opgeschort. 

,,Belangrijke reden was dat we alle negen geen zin hadden in streamen. Bij het computerscherm voelt niemand zich senang en dreigen de leden die wat minder assertief zijn te verbleken naast de meer praatgrage. Na corona kijken we verder, we gaan in ieder geval nog één keer afspreken, al is het maar om afscheid te nemen.”

Op de vraag of er in corona minder gelezen wordt in clubverband antwoordt Bakker positief. ,,Je hebt natuurlijk intrinsiek gemotiveerde lezers, maar die pakken nu toch minder snel een boek dat niet direct binnen hun belangstellingssfeer ligt. Voor veel lezers is een leesclub ook een stok achter de deur, er is een deadline en daar willen ze aan voldoen. Niet alleen voor zichzelf, maar ook vanwege het sociale aspect dat bij de zeker wat langer bestaande clubs belangrijk is.”