Meeste voetbalclubs beschikken over AED, maar aanschaf alleen is niet genoeg

Uit onderzoek van de KNVB blijkt dat de AED-dichtheid bij voetbalclubs in Nederland hoog ligt; 85 procent van de onderzochte verenigingen beschikt over zo'n toestel. De meeste hebben er eentje op eigen terrein of elders op het sportpark. Clubs worden vrij gelaten in hun keuze, maar bondsarts Edwin Goedhart van de KNVB zou graag zien dat ze allemaal een defibrillator binnen handbereik hebben. Aanschaf alleen is echter niet voldoende. ,,Je moet hem ophangen en onderhouden. En je moet mensen opleiden hoe ze hem kunnen gebruiken, en die mensen hebben ook jaarlijks een opfriscursus nodig."

Bovendien: een hartstilstand moet wel eerst worden opgemerkt. En dat gebeurt lang niet altijd meteen. Vaak wordt eerst gedacht aan epilepsie, tong in de keel of bewusteloosheid. Daarmee gaan kostbare minuten verloren. Goedhart adviseert om ook bij jonge mensen die zonder aanwijsbare oorzaak op het veld neervallen van het ergste uit te gaan. ,,Bij twijfel: handelen. Als je vermoedt dat iets niet in de haak is, ga dan van een hartstilstand uit totdat het tegendeel is bewezen. Ga reanimeren. Blijkt iemand toch bij kennis te zijn, dan merk je dat gauw genoeg." Ademt iemand niet normaal, wees dan alert. ,,Geen ademhaling of een snurkende ademhaling is een teken van hartstilstand."

Door recente incidenten met jonge voetballers is het onderwerp weer actueel. Vorige week overleed de 26-jarige Helmondia-speler Luc Jacobs na een hartstilstand. Een week eerder overkwam de 20-jarige Shawn Sotong van de Utrechtse club Vreeswijk hetzelfde. Leeftijdgenoot Ajacied Abdelhak Nouri overleefde een hartstilstand, maar heeft waarschijnlijk blijvende hersenschade. Voetbaldrama's als deze zijn van alle tijden, weet Goedhart, die als clubarts van Ajax van dichtbij meemaakte hoe Evander Sno na een hartstilstand op het veld door reanimatie werd gered. ,,Als je het navraagt bij clubs, hoor je dat ze daar allemaal wel een keer ervaring mee hebben gehad."

Het aantal jongeren dat op het sportveld ineen zakt door hartfalen is overigens relatief gering. Van de 8000 hartstilstanden per jaar in Nederland, gaat het in 15 tot 20 van de gevallen om een jong, sportend persoon. Maar áls het gebeurt, heeft het veel impact, omdat vaak meerdere mensen het zien en het om een jeugdig iemand gaat.

Opvallend genoeg hebben mensen onder de 35 jaar dan wel een kleinere overlevingskans dan ouderen, ontdekte cardioloog en reanimatiespecialist Ruud Koster van het AMC. Dat komt volgens hem juist omdat omstanders niet verwachten dat een jong sportief persoon door een hartstilstand wordt getroffen. Ze reageren mogelijk daardoor niet altijd adequaat. Hij sprak zich daarover onlangs uit in NRC en bij Nieuwsuur. Uit de filmbeelden van Nouri maakt hij op dat naast de voetballer wel een defibrillator stond, maar niet als zodanig is gebruikt. Daarbij duurt het minutenlang voordat iemand met hartmassage begint.

De Hartstichting hanteert de volgende stelregel: bel 112, begin met hartmassage, laat iemand de AED halen. De defibrillator kan een stilgevallen hart weer op gang brengen. Wordt het apparaat binnen zes minuten ingezet, dan stijgt de overlevingskans aanzienlijk. 

Zoals gezegd: veel clubs in de regio hebben een AED. Het Helmondse Mulo kocht er drie jaar terug eentje nadat een 15-jarige voetballer van de club op het veld bij SV Someren na een hartstilstand moest worden gereanimeerd. Hij is inmiddels weer hersteld. Bij SV Valkenswaard hangt de AED buiten, achter de kantine. Voorzitter Jacques van Gerven wijst 'm aan. Het apparaat werd direct besteld na de dood van Hugo Spierings in januari 2005. De 27-jarige voetballer kreeg het in de kleedkamer aan zijn hart en overleed snel daarna. ,,Dat is de ellende altijd bij dit soort kwesties", verzucht Van Gerven. ,,De noodzaak wordt pas echt duidelijk als het je overkomt."