Na de vlucht naar Zuidoost-Brabant: veel regels en papierwerk

,,Als mijn dochter naar Nederland mag komen, zie ik een mooi leven voor me”, zegt de 27-jarige Merhawit Hadush. ,,Anders zal ik me zorgen blijven maken.” De Eritrese Hadush woont tweeënhalf jaar in Nederland. Haar inmiddels 10-jarige dochter is nog altijd in Eritrea, bij oma. De IND heeft de aanvraag voor gezinshereniging al tweemaal afgewezen.

Het is een typisch Eritrees probleem: gezinshereniging is praktisch onmogelijk. Trouwaktes kloppen niet, geboorteaktes kloppen niet, woonplaatsen en namen op officiële documenten kloppen niet. ,,Ze zeggen dat ze mijn dochter niet is”, vat Hadush de problemen in haar procedure samen.

Gezinshereniging is voor veel Eritreeërs misschien wel het grootste obstakel op weg naar werk. Medewerkers van Kennisplatform Integratie & Samenleving interviewden verschillende Eritreeërs voor een onderzoek naar deze groep mensen. ‘Het feit dat geliefden elders zijn – in onveilige omstandigheden – en dat ze geen invloed kunnen uitoefenen op het proces van gezinshereniging, maakt dat ze met weinig anders bezig kunnen zijn.’

Ook Hadush merkt elke dag wat een zware wissel de steeds weer falende gezinshereniging trekt op haar gezin. Ze woont samen met haar man en hun twee gezamenlijke kinderen; haar dochter in Eritrea komt uit een eerdere relatie. ,,Thuis hebben wij geen rust, we zijn er de hele dag mee bezig. Ik ga wel naar school, maar ik kan me niet concentreren. Mijn zoon van zes mist zijn zus, dat is heel moeilijk.”

Eritreeërs vormen de op één na grootste groep vluchtelingen in Zuidoost-Brabant, en de rest van Nederland. Bij werkbedrijf Senzer, de instantie die werkloze mensen in Helmond en de Peelregio aan het werk moet helpen, komt 24 procent van de bijstandsgerechtigde vluchtelingen uit Eritrea. Alleen de groep mensen uit Syrië is groter: 45 procent.

Syriërs en Eritreeërs hebben één duidelijke overeenkomst: hun asielverzoeken worden praktisch altijd ingewilligd. Maar verder zijn er juist veel verschillen. Als het gaat om onderwijs bijvoorbeeld. Met name Eritreeërs hebben vaak een flinke achterstand qua educatie. Volgens de Human Development Index 2016 van de Verenigde Naties hebben volwassen Eritreeërs gemiddeld nog geen vier jaar onderwijs gehad. Ter vergelijking: een Nederlandse volwassene is gemiddeld bijna 12 jaar naar school geweest.

,,Eritreeërs doen dan ook vaak langer over de inburgering dan Syriërs”, vertelt arbeidsmakelaar Nora Faber. ,,En na drie jaar inburgeren moeten Eritreeërs nog gaan studeren. Syriërs zijn vaak geschoold en hebben een beroep gehad.”

,,Eritreeërs hebben ook minder toekomstplannen”, vervolgt ze. ,,Ze zijn al lang blij dat ze veilig zijn.” En dat is niet heel gek ook. In 2015 kwam de mensenrechtenraad van de Verenigde Naties met een misselijkmakend rapport over mensenrechtenschendingen in Eritrea. Burgers worden willekeurig gearresteerd, gemarteld en geëxecuteerd. Bovendien vallen velen ten prooi aan dwangarbeid.

Ook de vluchttocht van Eritreeërs is extreem zwaar en gevaarlijk. Rahel Unetu heeft als praktijkondersteuner bij Senzer veel contact met Eritrese vluchtelingen. ,,Ik hoor veel dat vrouwen verkracht zijn”, vertelt ze. ,,Ze komen niet vanzelf met zo’n verhaal naar buiten. Maar bijvoorbeeld als een vrouw zwanger is en uit een DNA-test blijkt dat het kind niet van haar man is, komt het misbruik naar buiten.”

Een obstakel waar veel Syrische mensen tegenaan lopen, is de Nederlandse bureaucratie. ,,In Syrië was er veel zelfstandigheid en vrijheid”, zegt Senzer-directeur René Niks. ,,Als je daar een winkel hebt, doe je die open wanneer je wil. Soms ga je om 9 uur open, de andere keer misschien om 10 uur.” Het oerwoud aan regeltjes in Nederland kan mensen ontzettend ontmoedigen.

,,Ze balen van die regels”, bevestigt Faber. ,,Dat ze eerst Nederlands moeten leren bijvoorbeeld voordat ze kunnen gaan werken. Ze komen uit een welvarend land en zitten hier te balen van een uitkering.” De valkuil voor Syriërs is dat ze hun motivatie verliezen om hun inburgering helemaal af te maken wanneer ze eenmaal werk hebben gevonden. Het kan hen op een enorme boete komen te staan.

Hoe lang het duurt voordat een gemiddelde Syriër of Eritreeër zich uit de bijstand heeft gewerkt, is een raadsel. Een veelgehoord geluid is dat het voor Eritreeërs nog veel moeilijker is dan voor Syriërs om werk te vinden, maar onderzoeken zijn er niet naar gedaan. Bovendien bestaan de ‘gemiddelde’ Syriër en de ‘gemiddelde’ Eritreeër niet, zeggen meerdere betrokkenen.

,,Er zijn enkele mensen die zelf werk zoeken en dat ook snel vinden”, vertelt Guur Roijen. Hij ondersteunt als vrijwilliger vluchtelingen. ,,Ik ken een voorbeeld van een verpleger wie het zelf gelukt is.”

,,Maar er zijn ook mensen die nog moeten alfabetiseren”, vult Angelique Vervoort aan. Ze is teammanager en sociaal werker bij Cordaad, welzijnsorganisatie in Veldhoven, Heeze-Leende, Valkenswaard en Cranendonck. ,,Dan mag je vijf jaar over de inburgering doen. Je kunt niet verwachten dat iemand dan na twee jaar al vrijwilligerswerk doet. Jonge Eritrese vrouwen hebben van jongs af aan geleerd dat niemand te vertrouwen is. Dan vinden we het al heel wat als een vrouw elke maandagmiddag bij ons komt om een bloemstuk of kleding te maken.”