Nemen feiten rondom stikstof een loopje met de waarheid?

Het past helemaal in een ontwikkeling die een paar jaar geleden al is vastgesteld door wetenschappers: als de feiten even niet uitkomen, dan wordt het waarheidsgehalte van die feiten steeds vaker in twijfel getrokken. Ook al zijn die feiten gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek van academici, onderzoek dat aan strenge regels en tal van vaak internationaal vastgestelde criteria voldoet.  ‘Post-truth politics’ noemen wetenschappers die trend. Oftewel: politiek die aan de waarheid, aan de feiten voorbij gaat. 

Jarenlang was het RIVM, het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieuhygiëne, vrijwel onomstreden en stonden de resultaten van dit wetenschappelijk instituut te boek als hoogst betrouwbaar.  Tot vorige week. Boze boeren beschuldigden het respectabel RIVM plots van corruptie, en veegden volledig de vloer aan met de onderzoeksmethoden van het instituut. 

De aanleiding voor deze plotselinge uitbarsting? Het besluit van het kabinet-Rutte dat de landbouw fors ingekrompen moet worden rondom kwetsbare natuurgebieden. De grote hoeveelheid stikstof die de landbouw - en - niet te vergeten - de automobilisten in Nederland dagelijks uitstoten, is funest voor die natuur.  

Maar volgens de boeren deugen de meet- en rekenmethodes van het RIVM niet en zijn die vooral ideologisch ingegeven: het ene meetpunt zou te dicht bij een kippenstal staan en het andere weer naast een rioolput, bijvoorbeeld. Dat levert geen betrouwbaar cijfermateriaal op maar een vertekend beeld van de werkelijkheid. En dus deugt het besluit van het kabinet om het mes te zetten in de Nederlandse veestapel ook niet, zo luidt het boerenbetoog. 

De boeren kregen daarin eind vorige week bijval van enkele Kamerfracties. Met name CDA bij monde van Kamerlid Jaco Geurts en Forum van Democratie stelden de werkwijze en methoden van het RIVM ter discussie, waarbij Forum-leider Thierry Baudet volgens het Financieele Dagblad zelfs sprak van ‘statistische kwakzalverij'. De Kamer gaat daarom binnenkort in debat over de gehanteerde meetmethoden.  

Het is een beproefde methode die in ook twee andere maatschappelijk discussies zeer regelmatig de kop opsteekt. En wel in het debat over de opwarming van de aarde, en dat over vaccinaties. 

Om met het laatste te beginnen: hoewel het voor de meeste ouders vanzelfsprekend is dat ze hun kinderen laten vaccineren, doen er ook tal van hardnekkige theorieën de ronde waarin wordt gesteld dat vaccineren gezondheidsschade veroorzaakt. ‘Aannames en meningen’ noemt het ministerie voor Volksgezondheid die theorieën, die vooral dankzij internet en sociale media volop verspreid worden. Niettemin neem de scepsis ten opzichte van vaccins zienderogen toe. 

En als het gaat om de opwarming van de aarde zegt de term 'klimaatontkenners’ eigenlijk al genoeg. Al het wetenschappelijk onderzoek naar de oorzaak van het steeds sneller oplopen van de temperatuur ten spijt, verwijzen bij voorbeeld de reeds eerder genoemde Baudet en natuurlijk niet te vergeten de Amerikaanse president Donald Trump al die rapporten naar het rijk der fabelen. Of zoals Trump het ooit eens verwoordde: klimaatopwarming is een door de Chinezen verzonnen complot, bedoeld om de Amerikaanse landbouw en industrie te ondermijnen. 

Trump is sowieso de ongekroonde koning van de alternatieve feiten en de man die alles wat niet in zijn kraam te pas komt afdoet als 'fake news’ uit de koker van ‘corrupte’ media. Geen wonder dat hij het zo goed kan vinden met de huidige Britse premie Boris Johnson. In de aanloop naar het Brexit-referendum beweerde hij dat Engeland wekelijks 350 miljoen pond moest betalen aan de EU, iets wat later een volledig feitenvrije bewering bleek. 

Geen wonder dat hun aanpak veelvuldig navolging vindt. Want ook al nemen zowel Trump als Johnson met de regelmaat van de klok een loopje met de waarheid en me feiten, ze komen er - tot op heden, tenminste - steeds mee weg. 

Daarmee creëren ze een voedingsbodem waarin feitenvrije waarheden ook in Nederland steeds vaker de kop op steken. Wetenschappers krijgen het daardoor steeds moeilijker krijgen publiek van hun op onderzoek gebaseerd gelijk te overtuigen, en lopen steeds vaker het risico dat hun feiten weggezet worden als ook maar een mening. 

Het RIVM heeft inmiddels al publiekelijk uitgebreid verantwoording afgelegd over de gehanteerde meet en - onderzoeksmethoden. Die zijn ‘robuust en wetenschappelijk’ onderbouwd, internationaal getoetst en zowel gebaseerd op veldwerk als computerberekeningen en kennen bovendien ook een foutmarge. En iedereen die meer wil weten, is welkom op de RIVM-burelen.

Een beter antwoord is niet mogelijk. Behalve als je ook daar niet in gelooft.