Silent Film Festival Eindhoven: eerherstel voor vrouw in stomme film

Huiselijk geweld is - helaas - van alle tijden, maar dat er honderd jaar geleden al kritische films over werden gemaakt werd is minder bekend. La Souriante Madame Beudet uit 1923 wordt gezien als één van de eerste feministische films waarin het thema aan de kaak wordt gesteld. 

De film van de Franse Germaine Dulac (1882-1942), een van de belangrijkste vrouwelijke filmmakers in de vroege Europese filmgeschiedenis, is te zien op de vijfde editie van het Nederlands Silent Film Festival (NSSF), grotendeels live ‘uitgezonden’ vanuit Pand P.

De focus van het online festival ligt dit jaar op vrouwelijke artiesten en makers tijdens de ‘stille film’- periode (1895-1929). Op het virtuele witte doek zijn hoofdrollen weggelegd voor moedige en doortastende vrouwen. Maar ook bij de vrouwen achter de schermen wordt stil gestaan. 

Nergens in de filmgeschiedenis is de invloed en artistieke vrijheid van vrouwelijke filmmakers namelijk zo groot geweest als tijdens deze periode, zegt festivaldirecteur Daan van den Hurk. ,,De rol van vrouwen werd lang onderschat. Maar de filmindustrie was destijds zo nieuw, er waren nog geen regels en iedereen mocht meedoen, ongeacht klasse of geslacht. Eigenlijk heel geëmancipeerd dus.”

Van den Hurk (1987), geboren en getogen Heezenaar, is ook een van de vaste pianisten op zijn eigen festival. Hij is een specialist in het spelen van live-soundtracks bij stomme films. Vanuit Pand P verzorgt hij deze editie de muziek bij onder meer het spannende Love and the devil met Maria Corda, en Blood and Sand, een kaskraker uit 1922, waarin steracteur Rudolph Valentino een arme jongen speelt die uitgroeit tot beroemd stierenvechter. Voor extra spektakel in deze laatste film zorgde Dorothy Arzner, die in haar montagewerk revolutionaire technieken inzette om de scènes in de arena nog meer tot leven te laten komen.
De live-muzikanten op het Silent Film Festival zullen tijdens de livestream in een hoekje van het beeldscherm te zien.

De meeste films tegenwoordig zijn wel on demand met een druk op de knop ergens te zien, zo niet de films op het NSFF, dat veel samenwerkt met Eye Filmmuseum in Amsterdam en met nationale archieven over de hele wereld. 

 ,,Op YouTube zijn soms wel films of delen daarvan te vinden”, zegt Van den Hurk, ,,maar wij hebben op ons festival altijd de laatste restauratie en de beste kwaliteit. Wat is nieuw en actueel in de wereld van de stille film? Daardoor laten we ons leiden. Dat klinkt misschien gek als je bedenkt dat er na 1930 nauwelijks een stomme film meer is gemaakt, maar er gebeurt nog steeds veel. Er is heel veel verloren gegaan, tweederde van de films die voor 1930 zijn gemaakt, bestaan niet meer. Maar er bestaat ook nog steeds verborgen materiaal, dat ineens ergens opduikt. Met de nieuwste restauratietechnieken kun je soms bijna vergane films weer nieuw maken.”

Van den Hurk is de laatste jaren zo’n beetje uitgegroeid tot ambassadeur van de stille film in Nederland. ,,Er bestaan hardnekkige misverstanden over wat stille film is”, zegt hij. ,,Het is onze missie om die te ontkrachten. Zo is het een misvatting dat stille film de stoffige en primitieve voorganger is van geluidsfilm. Want alle moderne technieken zaten er al in. En omdat het hele verhaal alleen in beeld verteld moest worden, spat dat vaak bijna letterlijk van het doek. Stille film is ongelooflijk intens en expressief. Met livemuziek erbij is het helemaal een bijzondere beleving. Vrijwel iedereen die het een keer heeft meegemaakt is verkocht.”

Nederlands Silent Film Festival, Eindhoven, donderdag 13 t/m 16 januari. Alle info: nsff.nl