Van Abbe-conservator Diana Franssen neemt afscheid met expo ‘Dwarsverbanden’: Het gevoel terug in de museumzaal

Ze hebben een aardige Picasso in het Van Abbe. Een héél aardige, die doorgaans een ereplek heeft in de presentatie van de vaste collectie. Nu hangt het doek echter een beetje schuin achter een speciaal gemaakte houten vitrine. Met daarin werk van onder anderen Aimé Césaire en Wilfredo Lam.

Die opmerkelijke combinatie zegt alles over hoe conservator Diana Franssen de nieuwe collectiepresentatie heeft samengesteld (met medewerking van collega’s Charles Esche en Steven ten Thije): een tikje dwars, veel beeldend materiaal, opmerkelijk weinig teksten en geinige doorkijkjes.

Dwarsverbanden is ook het laatste wat ze in het Van Abbe doet: de Eindhovense neemt met deze presentatie afscheid van het museum waar ze meer dan 31 jaar heeft gewerkt. Eerst als assistent-bibliothecaris, daarna als hoofd van die bieb en weer wat later als conservator. Geen spijt van, altijd bij hetzelfde museum? ,,Nee, zeker niet!”

Verdeeld over de gehele nieuwbouw kent de presentatie drie delen. Werken uit de eerste helft van de 20e eeuw zijn samengebracht op de begane grond. 1960 tot en met de jaren negentig vind je terug op de tweede verdieping terwijl helemaal boven in de nieuwbouw de meest actuele kunst is terug te vinden. In de kelder is er verder nog een proloog, met onder meer de geschiedenis van het Van Abbe, en op de vijfde verdieping rondt het altijd kleurrijke werk van Lilly van der Stokker Dwarsverbanden af.

Afgezien van die chronologie ontbreekt die verder op de zalen: Franssen heeft vooral naar verbanden, overeenkomsten of juist tegenstellingen tussen de kunstwerken en hun makers gezocht. Wat ook opvalt: de ruimtelijke en grafische inrichting. Die is bepalend, want waar je in de ene zaal verrast wordt door fel gekleurde wanden, is in de volgende zaal een asymmetrische muur aangebracht. Verder heeft elke ruimte een doorkijkje - letterlijk: overal vind je geinige raampjes terug of is er een groen geschilderde gang gebouwd of staan schilderijen op gekleurde sokkels, op voethoogte. Al die ingrepen doen vrijwel nergens geforceerd aan; ze ondersteunen de werken en geven de presentatie iets speels.

Zoals in de zaal waar je plots in een groot, ruimtelijke werk van De Stijl lijkt te stappen. Dat blijkt een wat schematische replica te zijn van een decor dat Piet Mondriaan heeft ontworpen en waarvan het Van Abbe een maquette bezit. ,,Die is gemaakt door onze technische dienst, aan de hand van foto’s, in opdracht van toenmalig directeur Jean Leering. Dat was voor de tentoonstelling Experiment op de planken, in 1964”, aldus Franssen. De kleuren op de zwart wit-foto’s zijn destijds gedetermineerd door kunstenaar Ad Dekkers. ,,En dus vond ik het mooi om hier ook werk van hem op te hangen. Het past hier ook prima én is lang niet te zien geweest.”

Verder in deze zaal zie je tijdgenoten van Dekkers, een prachtig werk van Jan Schoonhoven naast een al even fraai doek van Lucio Fontana en - boven de schuine opening in de wand - een zelden getoond tapijt van Fernand Léger. Áchter die wand staat een enorme ‘Tatlin-toren’, van de Amerikaanse kunstenaar Michael Rakowitz, die hij samen heeft gemaakt met Aboriginals voor de Biënnale van Sydney, met afvalmateriaal, afkomstig uit een van de arme wijken van de stad.

Zo heeft elke zaal bijzondere combinaties met - voor de echte liefhebbers - een tweede of zelfs een derde laag. Allemaal gebaseerd op ‘menselijkheid’, dé rode draad van deze tentoonstelling. Franssen: ,,We hebben de voorbije tijd vaak theorie en teksten laten prevaleren. We wilden nu de mens, het gevoel weer terug in de zalen.” Was het samenstellen van deze expo anders dan in haar begintijd? ,,Ja, toen ging het vooral om het verhaal van de kunst te vertellen, terwijl het nu meer gaat om maatschappelijke thema’s.” Glimlachend: ,,Maar ik heb hier de kunsthistorie wel een beetje teruggebracht hoor, vooral op de begane grond.”

‘Dwarsverbanden’, 120 werken uit de collectie. Van Abbemuseum, Bilderdijklaan 10, Eindhoven. Open: di t/m zo van 11-17 uur. Vanaf 18/9/21 t/m 2024.