Zangeres Emma Kirkby over de theorbe: zachtmoedig maar ook diep als een buikborrel

„Emma Kirkby was al een fenomeen toen ik studeerde”, zegt Fred Jacobs. Als speler van de luit en de theorbe (een variant van de luit met een lange hals voor bassnaren) is hij onder meer lid van de Nederlandse Bach Vereniging en het gerenommeerde Gabrieli Consort.

Hij heeft voor Eindhoven een programma samengesteld onder de titel Words with just notes and accents. Het tweetal begint een reis door de zeventiende eeuw met de Italiaanse componist Giulio Caccini. Als een van de eersten brak hij met de techniek om stemmen door elkaar te weven. Hij wilde teksten beter verstaanbaar maken en schreef liederen met alleen een baslijn als begeleiding.

Ze vervolgen met liederen en solowerken voor theorbe. Met zijn lange hals heeft de theorbe diep resonerende bassnaren. Net als de luit is het instrument geschikt om melodieën en akkoorden op te spelen. Jacobs kende Emma Kirkby van optredens met de Holland Baroque Society en het Gabrieli Consort. „Toen we met het Consort de Fairy Queen van Purcell opnamen, logeerde ik in het appartement boven haar. We zijn samen gaan musiceren, en zij bleek het hele repertoire van Purcell van buiten te kennen. De muziek uit dat tijdvak is een stuk vrijer dan wat later geschreven werd. Ik speel de bas en de melodielijn, maar hoe je de akkoorden speelt hangt af van de ruimte en van afspraken die je tijdens het repeteren met elkaar maakt. Je moet heel flexibel zijn.”

Emma Kirkby is erg gelukkig met dit programma, zegt ze aan de telefoon vanuit Londen. „Er zit bekend en minder bekend repertoire in. Sommige stukken, van Caccini bijvoorbeeld, kende ik zelf nog niet. Het is goed dat er solo’s voor theorbe in zitten. Het publiek heeft rust nodig van mijn zang, en ik ook. Fred heeft een mooie lijn aangebracht tussen componisten die elkaar beïnvloed hebben, zoals Nauwach die gestudeerd heeft bij Kapsberger. Nauwach is erg leuk om te doen. Het is spannend om een eigenzinnige versie van een lied te ontdekken. En het is goed dat er componisten als Henry Lawes en John Blow in zitten, die bij het grote publiek nauwelijks bekend zijn, terwijl Blow de leraar van Purcell was. Hun muziek is charmant, heel Engels.”

Wat maakt hun muziek zo Engels? „ Ze schreven eenvoudige, luchtige melodieën, maar daarbij gebruikten ze suggestieve, gedurfde ‘blue notes’, waarmee ze die deuntjes onderuit haalden. De meeste van die muziek werd geschreven om uitgevoerd te worden in huisconcerten bij Londense kooplieden. Ze zijn geen onderdeel van grote theaterstukken, maar elk lied is een theatrale vertelling. De zanger is een acteur die het publiek moet zien te overtuigen van de inhoud die in de tekst besloten ligt. De componist kan die in de muziek leggen, maar als zanger kun je nadruk geven met je houding, met bewegingen van je lichaam, je handen.”

Hoe is het om met een zo’n snaarinstrument te zingen? „Waar ik van houd bij de theorbe is de kracht en diepte van de lange bassnaren. Het instrument kan zachtmoedig zijn, maar ook klinken als een lage buikborrel. Ik kwam al vroeg tijdens mijn opleiding in aanraking met de luit. Geweldig om mee te zingen. Door de directe aanslag heb je ruimte. Een piano verbindt alle noten. Daar moet je bovenuit zingen. Ik zing liever met een volume dat dicht bij spraak ligt. Zeker nu ik wat ouder ben. Maar je moet steeds opnieuw bedenken hoe je een tekst het beste kunt brengen. Het zijn verhalen die je kleur geeft.”

Concert Emma Kirkby en Fred Jacobs. Podium Klassiek Eindhoven, Paradijslaan 8. Woensdag 13 oktober. Aanvang 20.00 uur.