Erfgoed Gemert is niet gediend met megalomaan kasteelplan

Het kasteel van Gemert is een uniek driedelig complex bestaande uit een rechthoekige hoofdburcht, een ruime voorburcht en een toegevoegde neerhof. Het geheel diende als zetel voor een commanderij van de Duitse Orde, een geestelijke ridderorde uit de Middeleeuwen met veel bezittingen binnen het Duitse Rijk, waartoe onze Lage Landen behoorden.

Vanaf 1928 is het kasteel eigendom van een andere geestelijke orde, de Congregatie van de Heilige Geest. Sinds 2010 staat het complex leeg en zijn de paters op zoek naar een koper. Omdat een koper dit rijksmonument, tevens historische buitenplaats, uiteraard een rendabele bestemming wil geven, hebben we sindsdien al verschillende gegadigden en evenzoveel exploitatieplannen zien langskomen.

Tot de laatst overgeblevenen behoorde VB2 Vastgoed uit Oirschot. Dit bedrijf presenteerde een transparant plan dat uitging van een exploitatie binnen de huidige bebouwing. In het kasteel zouden zorgappartementen komen, in de zogeheten 'donjon' een trouwlocatie en in het neerhofgedeelte een bed and breakfast. Het in Gemert gekoesterde kasteelpark zou publiek toegankelijk blijven met een bescheiden horecavoorziening. De twintigste eeuwse ontsierende refter - verbinding tussen voor- en hoofdburcht - zou worden afgebroken en ter plaatse zou een bescheiden voetgangersbrug het kasteel een directe verbinding geven met het dorpsplein. Aan extra bouwen binnen of buiten het bestaande complex werd geen (kwalitatieve) toegevoegde waarde toegekend. De kritische hoeders van de cultuurhistorische waarden in Gemert haalden opgelucht adem. Behoud zou centraal staan, niet een maximale exploitatie.

Helaas... naar het schijnt. Op de valreep spreekt de Congregatie van de Heilige Geest nu haar voorkeur uit voor een ander, ietwat megalomaan plan van BL Huisvesting uit Gemert. Dit schetst financieel een zeer zonnige toekomst. Privé-appartementen in de hoofdburcht. Een forse uitbreiding van de bebouwing op het plein van de voorburcht ten dienste van een hotel met extra appartementen. Ten behoeve hiervan moet tussen het dorpsplein en de kasteelbouw (ter plaatse van de refter) een brede brugverbinding komen naar een ondergrondse parkeergarage onder het binnenplein. Voor de rest van de voorburcht heeft men een conferentiecentrum in gedachten en de - uit te breiden - neerhof wordt restaurant en verder verhuurd aan expats. In het park van de historische buitenplaats wordt een reusachtig expositiegebouw gepland met daarboven weer appartementen. Hiervoor moet een ontsluitingsweg worden gerealiseerd die op de getoonde schetsen nog wat in de schaduw blijft.

Ongetwijfeld zal dit laatste plan de paters en de ontwikkelaar financieel meer opleveren. De vraag is of het erfgoed van Gemert ermee gediend is. Het kasteelcomplex wordt aangetast en ontsierd. Het mede beeldbepalende kasteelpark verliest zijn karakter. De provincie Noord-Brabant was nog in 2017 betrokken bij het bepalen van de kaders voor duurzame herbestemming, zoals verwoord in het ontwikkelperspectief. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft een zwaarwegende adviesfunctie waar het rijksmonumenten betreft. Zowel provincie als rijksdienst hebben recent nog grote bedragen aan publieksgeld besteed aan de jongste restauratie van het complex.

Het is bijna Pinksteren. Laten we hopen dat de Geest tijdig neerdaalt en dat het unieke Gemertse erfgoed een verantwoorde toekomst tegemoet mag gaan.