Hete zomer was stresstest: Watertekort en samenwerking nodig

Hitte en droogte hebben records gebroken in de zomer van 2018. Weers-extremen volgen elkaar sneller op dan ooit.

Twee jaar geleden viel in juni extreem veel neerslag in de Kempen, met wateroverlast en schade aan met name landbouwgewassen. Waterschappen stelden actieplannen op voor het opvangen van extreme hoosbuien en langdurig natte periodes. Hoe anders was het in de afgelopen zomer. Beregening uit oppervlaktewater moest worden verboden, maar dit kon niet voorkomen dat sloten en beken compleet droogvielen. De omvang van de onttrekking van grondwater door waterleidingbedrijven, industrie, agrariërs en particulieren is onbekend, maar zal ongetwijfeld ook een recordhoogte hebben bereikt. Met deze 'live-stresstest' van droogte en watertekorten is het belang van een robuuster watersysteem en voldoende grondwater zichtbaar en voelbaar.

Sterfte van zeldzame diersoorten in beken is voorkomen doordat het waterschap samen met visbeheer- en natuurorganisaties adequaat heeft gehandeld. Om onherstelbare schade aan natuurwaarden te voorkomen zijn - bij wijze van uitzondering - vijf beken en een groot vennengebied aan 'het infuus gelegd' met opgepompt grondwater uit diepere bodemlagen. Maar dit is natuurlijk geen duurzame maatregel voor bomen en kwel in kwetsbare natuurgebieden. Ook zijn samen met vrijwilligers vissen overgezet naar waterlopen met een betere waterkwaliteit.

Gelukkig herademt de natuur meteen na de eerste buien, maar daarmee is de verdroging nog niet opgelost. Hoe kunnen gemeenten, inwoners en bedrijven samen met het waterschap de omgeving klimaat-robuuster maken? Het begint al thuis. Koppel schoon regenwater af van daken (wat schoon is hoef je niet te zuiveren) en laat het in tuinen, sloten, parken en vijvers stromen. Zorg dat regenwater de grond in kan stromen door tegels uit de tuin te halen en plantjes erin zetten.

Om verhitting van stedelijke gebieden te beperken is extra groen (schaduw) en water hard nodig. Dat kan meer dan 7 graden in temperatuur schelen. Ontwikkel meer waterbekkens in dorpen en steden om hoosbuien op te vangen. Zo wordt de voorraad grondwater aangevuld en riooloverstort voorkomen.

Aan scholen die het schoolplein groen, schaduwrijk en klimaatbestendig maken kennen provincie en waterschappen subsidie toe. Kansen voor water en groen zijn er volop voor mooie, prettige woon- en werkomgevingen met minder hitte-stress voor inwoners en meer biodiversiteit. De brochure Waterschijf van Vijf van Waterschap de Dommel staat vol tips over bewust watergebruik waarmee iedereen kan bijdragen aan een duurzame leefomgeving.

In het buitengebied kan meer water vastgehouden worden met de stuwtjes die er liggen. De landbouw heeft het plan Wel Goed Water Geven voor boeren om minder afhankelijk van beregening en meer zelfvoorzienend te worden. De provincie heeft subsidiemogelijkheden voor waterbesparing en conservering, bodemverbetering en slimme circulaire drainage. Robuuste, verbonden natuurgebieden zijn nodig zodat de natuur beter bestand is tegen weersextremen. Grote natuurgebieden kunnen meer regenwater in natte perioden opslaan om bij droge zomers af te geven aan de omgeving. Dat is goed voor natuur én landbouw.

De urgentie van een slagvaardige samenwerking is groot, zeker als het om behoud van een gezonde leefomgeving gaat. Als iedereen zijn steentje bijdraagt kunnen we de klimaatverandering bijbenen en de problemen van weersextremen aanpakken.