Consumentenbond strijdt tegen lootboxes in games: ‘Manipulatief en agressief’

De grootste aantrekkingskracht van lootboxes is dat je nooit weet wat erin zit. In Fifa koop je bijvoorbeeld een pakje met voetballers, die je daarna ook in je eigen virtuele voetbalteam kunt gebruiken. Iedereen hoopt natuurlijk op een Messi of Ronaldo, maar de beste kaartjes zijn expres zeldzaam gemaakt. Hoe groot de kans is dat je een wereldster scoort, wordt niet goed duidelijk.

Volgens consumentenwaakhonden lijkt dit te veel op gokken. Vooral voor kinderen kan dat zeer kwalijk zijn. ,,Gameontwikkelaars spelen heel bewust in op de kwetsbaarheid van de vaak jonge doelgroep”, zegt Sandra Molenaar, directeur van de Consumentenbond. ,,En daarmee gaan ze een grens over.”

De digitale pakjes worden vaak agressief gepromoot binnen het spel, met veel verschillende versies en aanbiedingen op een timer, waardoor je wordt aangespoord om snel iets te kopen. Het openen van een pakje wordt extra spannend gemaakt en bij een goede prijs gaan er allerlei toeters en bellen af, waardoor je nog meer het gevoel krijgt dat je iets hebt gewonnen.

Daarnaast kunnen de kosten van lootboxes verwarrend zijn. Je koopt ze meestal met een munt in het spel zelf, zoals Fifa-punten. Die verdien je in het spel of schaf je aan met echt geld. Dat maakt het soms lastig om te zien hoeveel geld je nou precies uitgeeft.

Er wordt in Nederland en België al langer gestreden tegen lootboxes. De Kansspelautoriteit legde Fifa-maker EA in 2019 een dwangsom op voor het speltype met digitale pakjes Fifa Ultimate Team (FUT). Het aanbieden van pakjes met willekeurige voetballers was volgens hen in strijd met de gokwetgeving.

EA ging in hoger beroep en kreeg in maart dit jaar gelijk van de Raad van State. Volgens de uitspraak is het openen van pakjes geen apart kansspel, omdat het deel uitmaakt van de grotere game Fifa, wat een behendigheidsspel is. Ook kan de inhoud van de lootboxes niet binnen de game verhandeld worden en heeft het dus geen directe geldwaarde, waardoor het niet als echte prijs kan worden gezien.

Door de uitspraak ging de dwangsom van tafel. De Raad van State is het hoogste bestuursorgaan van Nederland, hoger beroep is dus niet meer mogelijk. De Kansspelautoriteit beraadt zich nu op de toekomstige aanpak van lootboxes. Dat de lootboxes in Fifa nu zijn toegestaan, betekent overigens niet dat alle vormen van digitale pakjes direct aan de regels voldoen.

De strenge aanpak heeft al wel zijn effect gehad. Sommige uitgevers kiezen ervoor om een game dan maar niet in ons land uit te brengen, omdat ze hun lootboxes niet willen aanpassen aan onze regels.

Zo verscheen het online rollenspel Lost Ark niet in ons land. Ook het aankomende Diablo Immortal voor smartphones en pc slaat Nederland en België over. De populaire game Fortnite gebruikt sinds 2019 geen lootboxes meer waarbij je niet kunt zien wat je precies koopt.

De Consumentenbond wil nu dat er regulering komt. ,,Er moet een verbod komen op het bedrieglijke ontwerp van de lootboxes. En een verplichting om transparant te zijn over de werkelijke kosten. Plus extra bescherming voor minderjarigen”, aldus Molenaar.

Kinderen die een lootbox kopen, bespreken dit meestal wel met hun ouders. Volgens het onderzoek pleegde 82 procent van de jongeren eerst overleg voordat ze iets kochten.

Het belangrijkste advies van de bond is dan ook om met je kinderen te praten over de games die ze spelen en hoe aankopen in het spel werken. Ook is het verstandig om niet je eigen betaalinformatie op te slaan in games of digitale winkels die je kinderen gebruiken.