Hoe bewust lenen studenten? ‘DUO doet te weinig aan voorlichting’

Uit cijfers van het CBS uit 2019 blijkt dat de totale studieschuld van Nederlandse (oud-)studenten 19,3 miljard euro bedraagt. Dit bedrag is met 1,9 miljard gestegen ten opzichte van 2018. Volgens het statistiekbureau loopt die totale schuld versneld op vanaf 2015, het jaar dat het leenstelsel werd ingevoerd.

Joey van Peij (22) is tweedejaars student Creative Business aan de Hogeschool van Amsterdam. Toen hij in 2019 begon met zijn studie ging hij op kamers wonen. Hij besloot een vast bedrag per maand te lenen, om zo de huur voor zijn studentenkamer te kunnen betalen. Zijn ouders betalen het collegegeld, zo’n 2000 euro per studiejaar. Ook kreeg hij een aanvullende beurs. Of een student recht heeft op deze aanvullende beurs hangt af van het inkomen van beide ouders en het aantal andere kinderen in het gezin. Een student moet de beurs echter wel zelf aanvragen; de bijdrage wordt niet automatisch door DUO verstrekt.

Dat laatste weet niet iedere student, wat ervoor kan zorgen dat ze er geen gebruik van maken. In de praktijk betekent dat dat studenten onnodig geld gaan lenen waar ze eigenlijk recht op hebben. Uit onderzoek van het CPB bleek dat zo’n 9000 studenten niet weten dat ze recht hebben op gemiddeld 175 euro per maand. Voor een studie van vier jaar betekent dat die studenten in totaal gemiddeld 8400 euro mislopen.

Lyle Muns, voorzitter van de Landelijke Studentenvakbond (LSVb) herkent dat niet alle studenten weten waar ze recht op hebben. ,,Hierdoor kunnen studenten geld mislopen. DUO doet te weinig aan voorlichting, terwijl dit volgens ons wel degelijk haar taak is”, zo stelt hij.

,,Mijn aanvullende beurs bedraagt zo’n 300 euro per maand. Dit is nog niet eens de helft van mijn maandhuur, dus ik moest wel gaan lenen,” aldus Van Peij. De 22-jarige student heeft vanaf het begin bewust nagedacht over het te lenen bedrag. ,,Mijn doel is om mijn studieschuld uiteindelijk onder de 20.000 euro te houden.”

Om in zijn levensonderhoud te kunnen voorzien, werkt Van Peij ook wekelijks 8 uur in een kledingwinkel. ,,Dit geld gebruik ik om boodschappen te doen en af en toe een avondje uit te gaan. Ik probeer mijn studiefinanciering echt alleen te gebruiken voor de huur van mijn kamer.”

Uit onderzoek van het lectoraat Schulden en Incasso van de Hogeschool Utrecht, blijkt dat ruim driekwart van de hbo-studenten zich zorgen maakt over hun studieschuld. Ook Van Peij maakt zich met enige regelmaat zorgen. ,,Ik ben bijvoorbeeld best bang dat ik uiteindelijk geen hypotheek kan krijgen. Ook weet je natuurlijk nooit hoe het leven loopt. De creatieve sector is niet altijd even stabiel, misschien kan ik wel niet direct een goede baan vinden. Als ik in zo’n situatie terechtkom, is een schuld natuurlijk wel een groot probleem.”

Gabriëlla Bettonville van voorlichtingsinstituut Nibud vindt de zorgen van de studenten verontrustend. ,,Schulden kunnen verlammend werken. De zorgen die studenten hebben kunnen er soms voor zorgen dat studenten niet altijd keuzes maken die bevorderend zijn voor hun toekomst. Dan kunnen ze er bijvoorbeeld voor kiezen om huizen te blijven huren in plaats van het aanvragen van een hypotheek.”

Aan de andere kant geeft Bettonville aan dat een studieschuld niet per se erg hoeft te zijn. ,,Het ligt ook aan de manier waarop je ernaar kijkt. Het betalen voor een studie is natuurlijk ook een investering: hierdoor heb je meer kans op een baan.”

Van Peij vindt het naar eigen zeggen erg belangrijk om kritisch te blijven kijken naar het bedrag dat hij per maand leent. ,,Als ik merk dat ik een aantal maanden meer geld overhoud, dan verlaag ik het bedrag dat ik leen. In het begin van de coronacrisis deed ik dat bijvoorbeeld. Ik zat toen alleen maar binnen en gaf weinig geld uit aan uitgaan en winkelen, waardoor ik meer overhield.”

Voorlichting over hoe om te gaan met een studieschuld of het leenstelsel heeft Van Peij naar eigen zeggen overigens niet gehad. Zijn voorzichtige aanpak heeft hij dan ook niet daarvandaan. ,,Op school werd er totaal geen aandacht aan besteed. Omdat er in de omgeving van mijn ouders weinig studenten zijn die op kamers wonen en geld lenen, waren zij erg voorzichtig. Die voorzichtigheid heb ik overgenomen en daar ben ik nu wel blij mee.”

Muns vindt dat scholen en DUO te weinig verantwoordelijkheid nemen als het gaat om het bewust laten lenen van studenten. ,,Het niveau van kennis over studiefinanciering onder studenten is problematisch. Middelbare scholieren horen in hun eindexamenjaar les te krijgen over hoe je bewust omgaat met een studielening. Dat gebeurt nu nauwelijks.”

De focus bij middelbare scholen ligt volgens de LSVb te veel op één aspect: ,,Er wordt veel aandacht besteed aan het uitkiezen van een passende studierichting, maar de kosten die er bij komen kijken – denk aan kamerhuur en collegegeld – daar wordt veel te weinig over gezegd.”

Studenten bewust maken van de verantwoordelijkheden die komen kijken bij het lenen, is volgens Bettonville erg belangrijk. ,,Studenten zijn wel de generatie van de toekomst. Het bewust maken van jongeren is een taak van de maatschappij. Je wil natuurlijk niet dat de hele nieuwe generatie hun werkende leven begint met een torenhoge schuld.”

Hoe Van Peij zijn studieschuld uiteindelijk gaat afbetalen, dat weet hij nog niet precies. ,,Ik wil het zo snel mogelijk doen, dus als ik een groot deel ervan over twee jaar direct kan aflossen doe ik dat meteen. Het ligt er natuurlijk wel aan of ik een goedbetaalde baan krijg na het afstuderen. Zo ja, dan wil ik ook zo snel mogelijk maandelijks gaan aflossen. Maar voor nu is het nog lang niet zo ver.”

Bekijk onze trending nieuwsvideo’s in onderstaande playlist: