Ava (5) vraagt: ‘Waarom zijn mensen gewelddadig?’

Ava probeert altijd lief voor anderen te zijn: ,,Als ik zie dat iemand een ander pijn doet, dan voel ik dat in mijn hart. Ik denk dat mensen die anderen pijn doen niet van hun papa en mama hebben geleerd hoe ze aardig moeten zijn voor een ander. Toen ik jonger was, maakte ik weleens ruzie met mijn broertje. Ik heb hem toen ook wel geslagen. Maar dat zou ik nu nooit meer doen! Mensen moeten elkaar niet pijn doen en ze moeten ook geen oorlog voeren.” Voor Ava is het dus duidelijk: geweld gebruiken is niet leuk. Maar waarom doen mensen dat in sommige situaties toch?

Volgens criminoloog Alex Belloir heeft het gebruik van geweld te maken met ons oerinstinct. ,,Iedereen heeft een vlucht-of-vechtreactie. Mensen kunnen geweld gebruiken om zichzelf of hun gezin te beschermen. Bijvoorbeeld wanneer ze worden aangevallen of wanneer er geen eten is om rond te komen. De ene persoon is gewelddadiger dan de ander. In de negentiende eeuw dachten onderzoekers dat moordenaars te herkennen waren aan onder andere de vorm van hun neus. Nu weten we dat de mate waarin iemand gewelddadig is te maken heeft met zowel persoonlijkheidskenmerken als omgevingskenmerken. Zo kan de omgeving waarin iemand opgroeit uitmaken voor de mate waarin iemand zich gewelddadig gedraagt. Een persoon die opgroeit in een gewelddadig gezin, leert dat dit gedrag normaal is. Maar wanneer iemand met bepaalde persoonlijkheidskenmerken die zorgen voor meer gewelddadigheid in een stabiel gezin opgroeit, neemt de gewelddadigheid af.”

Tijdens een oorlog wordt het gebruik van geweld door veel mensen als normaal gezien. Maar het geweld dat soldaten tijdens een oorlog gebruiken kan soms heel extreem zijn. Belloir: ,,Na de Tweede Wereldoorlog werd er door rechters aan Duitse soldaten gevraagd waarom ze in concentratiekampen al die verschrikkelijke dingen hadden gedaan. Ze antwoordden dat het van hen verwacht werd en dat ze bevelen opvolgden. Psycholoog Stanley Milgram deed vervolgens onderzoek naar waarom soldaten die vreselijke dingen deden en ontdekte dat mensen heel erg gevoelig zijn voor autoriteit en bevelen daarvan.”

,,Er werd een experiment gedaan waarbij proefpersonen in opdracht van een professor via een apparaat een schok aan een persoon moesten toedienen wanneer deze een fout antwoord op een vraag gaf. De proefpersonen wisten niet dat de persoon een acteur was en dat de schokken niet echt waren. Ze gingen heel erg ver in het toedienen van de ‘schokken’. Dat zie je ook in het leger gebeuren. Wanneer soldaten bevelen krijgen van een autoriteitsfiguur, kunnen ze heel ver gaan wat betreft het gebruik van geweld.”

,,Sowieso wordt het gebruik van geweld binnen het leger genormaliseerd,” zegt Belloir. ,,Het is een gereedschap om een doel te halen. Daarnaast kan een autoriteitsfiguur een bepaald beeld naar de soldaten toe schetsen. Om er bijvoorbeeld voor te zorgen dat de soldaten de vijand niet echt als mens zien, maar meer als een soort monster. Dan is het makkelijker om geweld te gebruiken. Dat zie je ook in de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. Poetin schetst Oekraïne als een land vol nazi’s. De soldaten denken dat ze tegen slechte mensen vechten en geloven daarom dat wat ze doen nodig is.”

Ook mensen met weinig persoonlijkheidskenmerken die aanzetten tot het gebruik van geweld, kunnen gewelddadig worden. Belloir: ,,Dat werd duidelijk tijdens het bekende Stanford-gevangenisexperiment. Tijdens dit experiment werden gewone studenten verdeeld in twee groepen: gevangenen en bewakers. Al snel begonnen de mensen zich naar hun rol te gedragen: bewakers begonnen hun macht te misbruiken en gevangen werden onderdanig. Het experiment liep zo uit de hand dat het eerder gestopt werd. Later werden er vergelijkbare experimenten gedaan. Nu deden er mensen met andere persoonlijkheidskenmerken mee.”

,,Hier kwam uit dat niet iedereen vanuit zichzelf gewelddadig was, maar dat zodra er geweld naar hen gebruikt werd, ze het wel met geweld beantwoorden. Dat zie je nu ook in Oekraïne. Geweld met geweld beantwoorden voelt als een normale reactie. En bepaalde factoren kunnen mensen tot afschuwelijke handelingen zetten. Dat betekent niet dat het oké is om geweld te gebruiken. Maar als je thuis op de bank zit, lijkt een situatie soms heel anders dan wanneer je zelf midden in die situatie verkeert. Als een situatie heel erg is, dan gaan mensen over op het sterkste gereedschap. En bij veel mensen is dat geweld.”

Volgens Ava is oorlog voeren helemaal niet nodig. En een alternatief, dat heeft ze ook: ,,Ik begrijp niet waarom mensen oorlog voeren. Mensen kunnen beter lief zijn voor elkaar. En als dat dan niet lukt, zegt dan gewoon sorry. Daarmee los je het vaak wel met elkaar op!”