Baby's met oorknopjes: schattig of mishandeling?

Liesbeth Utens is psycholoog en bijzonder hoogleraar cognitieve gedragstherapie voor angststoornissen bij kinderen aan de Universiteit van Amsterdam en werkzaam bij Levvel. ,,Uit een psychologische invalshoek ben ik van mening dat gaatjes schieten bij kinderen kan, als het kind dit zelf wil en toestemming kan geven. In combinatie met de gepaste troost als het pijn doet, spannings-, en pijnreductie-methodes, zonder dwang en met de juiste opvang achteraf.’’

,,Voor prikken en vaccinaties worden de lichamelijke integriteit en rechten van het kind belangrijk gevonden. Deze rechten zijn vastgesteld door de European Association for Children. Denk hierbij aan de juiste informatievoorziening, toestemming van het kind, zonder dwang, en in een veilige omgeving. Dat zou voor het prikken van gaatjes ook zo moeten zijn ben ik van mening. Maar met baby’s die nog niet kunnen praten, wordt dat natuurlijk lastig. Uiteindelijk is het dus aan de ouders om de afweging te maken.’’

Of gaatjes schieten bij baby’s en jonge kinderen als waardevol, mooi en oké wordt gezien, is vooral afhankelijk van de culturele en sociale context volgens Utens.

,,Tijdens mijn onderzoekstijd in Kameroen zag ik dat gaatjes schieten bij baby’s behoorlijk genormaliseerd is’’, zegt medisch antropoloog Judith van de Kamp. ,,Daar worden die oorknopjes er bij pasgeboren baby’s door verloskundigen doorheen gedrukt, zonder uitzondering! Het hoort daar op de kraamafdeling als het ware bij hun werk, net als controleren of de borstvoeding goed verloopt.’’

Dat doet bij Nederlanders misschien de wenkbrauwen fronsen, maar zo hebben we ook in Nederland gewoontes waar buitenstaanders raar van op kunnen kijken. ,,Bijvoorbeeld toen ze mijn 10-jarige dochter adviseerden een beugel te nemen alsof het de normaalste zaak van de wereld is, terwijl haar tanden niet erg scheef staan. Het is wat dat betreft afhankelijk van wat we algemeen accepteren in een bepaalde samenleving, en wat we mooi of normaal vinden’’, aldus Van de Kamp.

Het valt inderdaad cultureel te rechtvaardigen, vindt ook Maaike Brunekreef, aandachtsfunctionaris huiselijk geweld & kindermishandeling in het Isala Ziekenhuis Zwolle. ,,Ook al kies je ervoor je kind zonder medische noodzaak en om esthetische redenen een moment pijn te doen, het is geen kindermishandeling en de acceptatie is cultureel bepaald. Ouders mogen dan zelf de afweging en de keus voor hun baby of kind maken. Wel is het een goed idee oog te hebben voor de emoties en behoeftes van een kind en daar niet tegenin te gaan.’’

Kijk je niet genoeg naar de emoties en behoeftes van je kind, dan kan gaatjes prikken in sommige gevallen nadelige gevolgen hebben. ,,Uit onderzoek is gebleken dat 50 procent van de kinderen prikangst heeft. Gaatjes prikken zou dan mogelijk van invloed kunnen zijn op het ontwikkelen van hoge prikangst, waardoor ze mogelijk op latere leeftijd vaccinaties en bloedonderzoek willen vermijden, met de gezondheidsrisico’s van dien’’, zegt Utens.

Traumatisch is gaatjes schieten volgens Utens meestal niet. ,,Trauma verwijst naar een grotere, ingrijpende gebeurtenis. Je kunt gaatjes schieten bij baby’s vergelijken met het krijgen van vaccinaties, waarbij ze ook opeens zonder aankondiging en zonder toestemming een prik voelen die pijn doet. Pijn ervaren baby’s en kinderen trouwens anders dan volwassenen. Het kan voor kinderen emotioneel meer overweldigend zijn, doordat hun brein pijn anders interpreteert, hun emotieregulatie anders is en hun neurofysiologie en centraal zenuwstelsel anders is. Onderzoek laat zien dat de pijndrempel wat lager ligt bij kinderen.’’

Geeft je peuter of kleuter zelf aan echt graag oorbellen te willen? Dan kun je je kind voorbereiden door middel van voorlichting, filmpjes, rollenspellen of boekjes, zegt Utens. ,,Raakt je kind in paniek na het eerste gaatje of bij binnenkomst bij de juwelier? Troost het dan, stel gerust, probeer het te kalmeren, neem het in je armen of bied wat water aan. Straal ook zelf rust uit. Of je na de paniek moet doorgaan, is aan de ouder. Maar houd altijd rekening met de lichamelijke integriteit van het kind, ook al kan je kind nog niet praten’’, sluit Utens af.