Hoe steun je iemand die rouwt? ‘Stel open vragen en heb oprechte belangstelling’

,,Wat een opluchting voor je.” Van alle dingen die je kunt zeggen tegen iemand die net een dierbare heeft verloren, is dat misschien wel de pijnlijkste. Goed bedoeld, meelevend, maar onwijs ongepast. In de categorie ‘het is beter zo’ zijn er nog talloze andere holle steunbetuigingen die het goed doen op feesten en partijen (lees: begrafenissen en crematies). Niet heel gek, want iemand steunen die rouwt, is misschien wel het moeilijkste wat er is. Welke troostende woorden strooi je over een wond die zo ettert als verse rouw, zonder de pijn erger te maken?

Ik herinner me hoe ik twee jaar geleden handjes schudde. Omringd door flauwe cake en nog flauwere koffie, kreeg ik flauwe handjes en flauwe glimlachen. Meelevend, ongemakkelijk. Wat zeg je tegen een 22-jarig meisje wiens vader na bijna twee decennia verslaving dood is gevonden? Hoe vat je een mensenleven aan lief, leed, lachen, hoop, wanhoop, afkickpogingen, terugvallen, zorgen, herinneringen en het einde van dat alles in één zin samen tijdens de condoleerronde? ,,Wat een opluchting voor je”, zeiden een paar mensen goedbedoeld. Ik lachte op mijn beurt flauw terug.

Die opluchting voelde ik niet. Wat ik wel voelde was de behoefte om mijn vader te bellen en te vertellen over mijn dag. Ik voelde de behoefte om zijn schaterlach weer te horen. Ik voelde de behoefte aan zijn ietwat onorthodoxe levensadviezen. Ik voelde gemis. Natuurlijk zou mijn leven rustiger worden. Ik hoefde niet meer ‘s nachts met mijn telefoon onder mijn kussen te slapen omdat de politie of het ziekenhuis ieder moment kon bellen. Ik hoefde niet meer ongerust te zijn als ik weken niets van mijn vader hoorde. Ik hoefde niet meer bang te zijn voor een terugval na weer een kliniekopname.

Na overlijden is er vaak ergens wel een gevoel van rust. Als je dag in dag uit zorgen had om je zieke kind. Als je je taken als mantelzorger na jaren neer kan leggen. Soms zelfs als je jarenlang geen contact met iemand hebt gehad en die innerlijke strijd kunt begraven. Maar dat is het gekke met rouw. We hechten ons niet alleen aan een persoon en alle mooie herinneringen. Vaak hechten we ons ook aan de moeilijke kanten van degenen van wie we houden. Aan de pijn, de onrust, de afwezigheid. Zelfs zo erg dat we het missen als het weg is, terwijl de wereld wacht op onze zucht van opluchting.

Ik vroeg Alexander Verbree, psycholoog en onder andere gespecialiseerd in rouw, waarom het zo moeilijk is om iemand te steunen die rouwt. ,,We hebben vaak de neiging om onprettige gevoelens weg te stoppen”, zegt hij. We zoeken voor een ander naar verzachtende omstandigheden, omdat het verdriet te groot is en we dat vooral niet willen benadrukken. ,,Maar een dierbaar iemand verliezen doet altijd pijn, los van of het beter is. Met zeggen dat het beter is proberen we dat weg te nemen, terwijl iedereen recht heeft op de pijn van het verlies.” Ook ik voelde me een aansteller daar in de rij tussen de cake en koffie. Moest ik niet blij zijn dat alle ellende over was? Had ik wel recht om te rouwen? Of waande ik me een nep nabestaande omdat het beter was zo?

Hoe ongemakkelijk ook, het is beter om andermans verdriet niet te ontkennen. ,,Stel open vragen, vraag wat iemand nodig heeft en heb oprechte belangstelling voor hoe iemand het verlies beleeft”, adviseert Verbree. Soms komt de opluchting nooit en blijft iemand voor altijd missen wat eigenlijk zo veel onrust gaf. Soms komt de opluchting toch nog onder het verdriet vandaan, met de tijd.

Wie weet geef ik al die handenschudders op een dag toch nog gelijk. Maar tot het zover is, slaap ik met mijn telefoon onder mijn kussen en blijf ik hopen dat hij nog eens afgaat.