Het effect van ‘s nachts werken op je lichaam: ‘Mensen hebben meer moeite om gezonde keuzes te maken’

In 2019 werkten ruim 1,3 miljoen mensen soms of regelmatig tussen 00.00 en 06.00 uur ‘s ochtends. Dat ‘s nachts werken je dag- en nachtritme kan verstoren is bekend, maar hoe slecht zijn nachtdiensten nou echt?

Overdag slapen gaat tegen je biologische ritme in, zegt psycholoog en slaapwetenschapper Merijn van de Laar. „Het is dan moeilijker om meer slaap te pakken en het kan je natuurlijke slaap-waakritme verstoren.”

Hij legt uit dat je biologische klok allerlei belangrijke processen in je lichaam regelt, zoals je hongergevoel, temperatuur en de aanmaak van hormonen. Volgens het RIVM kunnen nachtdiensten in verband worden gebracht met slaapproblemen, diabetes en andere hart- en vaatziekten.

De slaapwetenschapper geeft aan dat er veel onderzoeken zijn geweest naar de invloed van nachtdiensten op ons lichaam. Toch blijft het moeilijk vast te stellen of een ziekte een direct gevolg is van ‘s nachts werken of dat die werd veroorzaakt door de keuzes die iemand tijdens of na zijn nachtdienst heeft gemaakt.

„Wat we wel met zekerheid kunnen zeggen, is dat mensen die nachtdienst hebben over het algemeen meer moeite hebben om ‘s nachts gezonde keuzes te maken, ze zijn eerder geneigd om voor suikerrijke en koolhydraatrijke producten te kiezen of om hun nachtdienst af te sluiten met een kroketje.”

„Terwijl juist ‘s nachts je darmen stilliggen en je minder goed voedsel verteert. Ook is het voor mensen met nachtdienst moeilijker om genoeg beweging te krijgen. De ongezonde voedselkeuzes en het gebrek aan beweging kunnen allerlei gezondheidsgevolgen met zich meebrengen, zoals obesitas of een hoge bloeddruk. Daarom is het voor mensen die vaak een nachtdienst draaien de taak om extra goed voor zichzelf te zorgen”, zegt Van de Laar.

Jeroen Dudink is slaaponderzoeker en arts bij het UMC Utrecht, momenteel werkt hij samen met collega-artsen aan een campagne waarbij aandacht wordt gevraagd om gezond de nachtdienst in te gaan. „Gezondheid is een 24-uursfenomeen. Het is heel normaal om aandacht te besteden aan gezonde voeding en genoeg beweging overdag, maar slaap en daarmee ontspanning en herstel horen ook bij een gezonde leefstijl.” Hij legt uit dat nachtdiensten vaak een aanslag zijn op je lichaam en daarom moeten zowel werknemers als werkgevers er serieus mee omgaan.

Voor de mensen die regelmatig een nachtdienst moeten draaien, hebben beide experts een aantal tips. „Op de dag van je eerste nachtdienst is het het beste om geen wekker te zetten en natuurlijk wakker te worden. Doe eventueel van tevoren nog een powernap van maximaal 90 minuten. En probeer tijdens de nachtdienst zo gezond mogelijk te eten en drinken, kies voor licht verteerbare, eiwitrijke producten.”

„De laatste uren van je nachtdienst raad ik aan om geen koffie meer te drinken en niet te roken. Blijf ook weg van slaapmedicatie. Daarnaast is het aan te raden om de laatste uren van je nachtdienst zoveel mogelijk fel licht te vermijden, ga eventueel met een zonnebril op naar huis. Te veel licht verstoort namelijk je biologisch klok”, zegt Dudink. Hij voegt toe dat het veiliger is om met het openbaar vervoer naar huis te gaan. „Veel auto-ongelukken worden veroorzaakt door mensen die slaperig zijn.”

Eenmaal thuis is het belangrijk om gelijk te gaan slapen. „Ik zie vooral dat mensen met jonge gezinnen geneigd zijn om nog wat huishoudelijke taken over te nemen of de kinderen naar school te brengen. Stel je omgeving en partner op de hoogte van je nachtdienst en geef aan dat je niet gestoord kan worden, probeer het zo te regelen dat je ook direct kunt slapen. ,,Minimaal zes uur, maar zeven of acht uur is beter”, zegt Dudink.

Heeft het dan zin om in de weken na je nachtdienst extra bij te slapen? „Het is beter om je normale slaapritme aan te houden, extra slapen werkt eigenlijk averechts. Te lange bedtijden om ‘slaap in te halen’ kunnen juist slapeloosheid veroorzaken. Ga daarom op vaste tijden naar bed en sta op vaste tijden op”, zegt van de Laar.