Hoeveel koppen koffie drink jij per dag en wanneer kun je spreken van een verslaving?

De meesten drinken koffie niet alleen om de smaak, maar ook vanwege het effect van de cafeïne die erin zit. Het maakt ze alerter en beter geconcentreerd. En vooral bij vermoeidheid geeft cafeïne het gevoel dat ze desondanks toch nog kunnen presteren.

Dr. Micha Wilhelmus, neurowetenschapper en klinisch farmacoloog aan het Amsterdam UMC, denkt dat die effecten van cafeïne helemaal niet zo sterk zijn als mensen denken. ,,Bij veel studies wordt de werking van cafeïne in een laboratoriumomgeving op specifieke onderdelen getest, zoals langdurige aandacht, reactiesnelheid en alertheid. Daaruit blijkt dat cafeïne een positief effect kan hebben”, legt Wilhelmus uit. ,,Maar zodra we de effecten van cafeïne meten in het gewone leven, waarbij meerdere hersenfuncties tegelijkertijd actief zijn, denk bijvoorbeeld aan autorijden, zijn de effecten van cafeïne niet of nauwelijks aanwezig. Alleen bij mensen die zeer vermoeid zijn, zoals mensen die nachtdiensten werken, zijn duidelijke positieve effecten van cafeïne te zien.”

Cafeïne zit in verschillende dranken en levensmiddelen, zoals chocolade, die elk een andere dosering hebben en waarbij ook andere stoffen van invloed zijn. In cola en energiedrank zit bijvoorbeeld ook veel suiker.

Veelgehoorde klachten die door cafeïne veroorzaakt zouden kunnen worden zijn stressgevoelens, hoofdpijn, buikkrampen en slecht slapen. Ook laten sommigen weten dat ze na verloop van tijd steeds meer koffie moeten drinken om hetzelfde positieve effect te bereiken als het bijvoorbeeld gaat om alertheid. Vooral wanneer ze een dag geen cafeïne gebruiken, treden er ontwenningsverschijnselen op zoals hoofdpijn en dufheid.

Wilhelmus verwijst naar een uitspraak van zijn collega en verslavingsdeskundige prof. Taco de Vries van het Amsterdam UMC. Volgens De Vries kun je namelijk niet echt spreken van een verslaving: ,,Verslaving is een medisch probleem. Een mentale stoornis waarbij mensen middelen blijven gebruiken ondanks ernstige psychische en lichamelijke problemen die door het middel veroorzaakt worden", aldus Wilhelmus. ,,Dit komt niet of nauwelijks voor bij cafeïnegebruik. Daarnaast zijn de ontwenningsverschijnselen van cafeïne ook snel weer verdwenen, en verschillen de effecten die men ervaart - van zowel cafeïne als de ontwenning ervan - sterk van mens tot mens. Hierbij spelen de hoeveelheid cafeïne, de snelheid waarmee het lichaam de cafeïne afbreekt, eventuele tolerantie (opgebouwd door veelvuldig gebruik van cafeïne) en lichaamsgewicht een belangrijke rol.”

Toch zijn er veel mensen die zich echt afhankelijk voelen van cafeïne om goed te kunnen presteren. Dr. Mohammed Hassan, verslavingsarts bij verslavingszorginstituut Trubendorffer, heeft in één jaar ongeveer 150 mensen moeten helpen om van hun ‘cafeïneverslaving’ af te komen. Dat aantal nam toe door het thuiswerken in de coronacrisis. ,,Niet iedereen is even verslavingsgevoelig, maar het kan zijn dat jij je er afhankelijk van voelt. Je wilt meer van dat wakkere gevoel om door te blijven werken. Maar de effecten nemen af, dus dan moet je een nieuw kopje drinken om uit die dip te komen. Ik noem het geen verslaving, maar een afhankelijkheid.”

Bij Trubendorffer komen mensen terecht die doorverwezen zijn door hun huisarts. Hassan zegt vooral een cafeïneprobleem te zien bij mensen die lang en geconcentreerd achter de computer moeten werken. ,,Als voorbeeld neem ik een vrouw die zes kopjes per dag dronk. Ze kreeg last van hartkloppingen, trilde en zweette veel en voelde zich gestrest en angstig. Ze dronk dus te veel koffie, maar had wel het gevoel dat ze het nodig had om scherp te zijn. Toen ze van de koffie af was, had ze geen last meer van die effecten.”

Hassan zegt daarom het niet aan te raden om elke dag koffie te drinken. ,,En zeker geen zes op een dag. Na 17.00 uur ’s middags kun je de koffie trouwens beter laten staan. Cafeïne belemmert je hersenen om melatonine, ofwel het slaaphormoon, aan te maken. Dat proces heeft zo’n drie tot zes uur nodig.”

Hassan raadt aan eerst te beginnen met minderen. ,,Bijvoorbeeld om de dag, of elke dag een kopje minder. De hoeveelheid is afhankelijk van hoeveel je eerst dronk.” Je kunt bijvoorbeeld ook minder cafeïne innemen door eerst thee te drinken. En dronk je vooral Red Bull, dan stap je eerst over op koffie en dan op thee. Een goede tip kan zijn om daarna over te stappen op cafeïnevrije koffie, om toch dat gevoel van een kop koffie te behouden. Het duurt ongeveer een week tot tien dagen voordat je lichaam daaraan gewend is.

Bekijk hieronder onze video’s over gezondheid: