Zorg voor zwaargewonden moet beter: ‘Vaker heli inzetten en direct naar het juiste ziekenhuis’

Wie na een ernstig ongeval direct de meest optimale zorg krijgt, heeft de beste kans op overleven en op het best mogelijke herstel. Maar dan moet er wél meteen ingeschat worden welke zorg de patiënt nodig heeft, en in welk ziekenhuis die zorg geboden wordt.

Van de ernstig gewonde patiënten zou 90 procent, volgens de norm van Zorg Instituut Nederland, in een level-1 ziekenhuis (waar alle ernstig gewonde patiënten 24/7 worden opgevangen) behandeld moeten worden. Maar dat wordt in geen enkele regio in Nederland gehaald.

Loek Leenen zwaait deze week af als hoofd van de trauma-afdeling van het UMC Utrecht. Van de minister van Defensie ontving hij een Ereteken voor Verdienste in goud vanwege zijn grote bijdrage aan de hoge kwaliteit en snelle beschikbaarheid van traumazorg voor militairen.

In Nederland worden 70.000 tot 80.000 mensen per jaar acuut opgenomen wegens letsel, bijvoorbeeld na een ernstig verkeersongeluk. Zij moeten, zegt Leenen, na een ongeval direct naar één van de elf traumacentra gebracht worden. Dat gebeurt nu regelmatig niet, onder andere omdat er terughoudend wordt omgegaan met het vervoeren van patiënten per helikopter.

Daarnaast wordt een patiënt vaak naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis gebracht, simpelweg omdat dit een gewoonte is, zegt Leenen. „De afstanden in Nederland zouden te kort zijn om te vliegen, of ik hoor dat er te weinig gedaan kan worden in een helikopter. Maar dat is in een ambulance die met 130 over de snelweg rijdt ook het geval.”

De chirurg pleit voor een concentratie van vijf bovenregionale traumacentra; in Rotterdam, Utrecht, Nijmegen, Groningen en Amsterdam. Deze centra zijn of worden volledig ingericht met bijvoorbeeld een kinder-intensive care, afdeling chirurgie, neurologie en cardiologie die 24/7 klaarstaan. „In veel andere ziekenhuizen is dit niet overeind te houden. Zij zouden ook geen multitraumapatiënten meer moeten accepteren. Dat heeft niets te maken met de kwaliteit van de professionals daar, maar met de juiste infrastructuur van het ziekenhuis.”

De andere van de elf nu bestaande centra krijgen dan de taak zich te ontwikkelen tot expertisecentra voor complexe traumaproblematiek, stelt Leenen. „Geen enkele patiënt is hetzelfde en dat betekent dat grote ervaring met traumazorg vereist is. Hoe vaker een traumateam dit doet, hoe meer kwaliteit er ontstaat.”

Binnen de vijf centra kunnen militaire chirurgen ervaring opdoen. „De noodzaak om een goede militaire medische organisatie op te tuigen is belangrijker dan ooit, nu militaire conflicten weer opleven. Daarvoor zijn aanpassingen van de opleiding als militair chirurg hard nodig. Het zou goed zijn hun capaciteiten in te zetten in de dagdagelijkse zorg, zoals dat gebeurt in de VS en in Duitsland. Als wij teams naar conflictgebieden sturen, moeten zij veelvuldig te maken hebben gehad met traumapatiënten.”