Alle hens aan dek op stadhuis in Helmond

Heeft de gemeente Helmond op tijd de jaarrekening 2017 beschikbaar? „Dat wordt een uitdaging”, zei wethouder Paul Smeulders (GroenLinks, Financiën) dinsdagavond tijdens het vragenhalfuur voorafgaand aan de gemeenteraadsvergadering. En wordt dat overzicht van de financiële situatie van de gemeente goedgekeurd? „Dat weten we nu niet”, moest Smeulders bekennen.

De wethouder antwoordde op vragen van de PvdA, de VVD en Lokaal Sterk. Deze partijen gaven aan geschrokken te zijn van de bevindingen van accountant Deloitte. Die heeft geconstateerd dat op het Helmondse stadhuis sprake is van tal van tekortkomingen in werkwijzen en de controle daarop. De gemeente loopt daardoor (grote?) financiële risico’s.

De kwestie gaat de gemeente niet in de koude kleren zitten, zoveel is al wel duidelijk. In haar schriftelijke reactie op het rapport van Deloitte erkent het college van B en W dat in 2017 ‘procesmatige hiaten zijn ontstaan door de grote personele verschuivingen’. Oftewel: er is een duidelijke link met de reorganisatie die sinds 2016 gaande is op het stadhuis. Die operatie hangt weer nauw samen met een forse bezuiniging op personeel.

In 2014 besloot Helmond elke jaar drie miljoen euro te gaan besparen op personeelskosten. Via 4,9 miljoen (voorjaarsnota 2017) is deze jaarlijkse bezuiniging inmiddels opgelopen tot 5,8 miljoen, volgens Smeulders. Dat is het gevolg geweest van extra taken waarvan de uitvoering in financiële zin moest worden gecompenseerd. „Het is steeds meer gaan knellen”, aldus Smeulders.

Nu er ook nog eens snel grote verbeteringen moeten worden gerealiseerd, zal de schoen alleen nog maar meer gaan wringen. De miljoenenbezuiniging op personeel zou dan ook goeddeels moeten worden teruggedraaid, stelt het stadsbestuur nu. Dit komt ook in de overdracht die het nieuwe college van B en W ontvangt na de gemeenteraadsverkiezingen.

Volgens Smeulders, onlangs verkozen tot beste lokale bestuurder van Nederland, hebben B en W nooit signalen gehad over de door Deloitte geconstateerde problemen. „We waren verrast. Onze vorige accountant zei steeds dat alles goed was.” VVD’er Joan Damen vond dat opmerkelijk. „We hebben twee jaar een andere accountant gehad. Daarvoor was het 37 jaar lang Deloitte.”

En had het stadsbestuur eigenlijk niet eerder vanuit de organisatie zelf signalen gekregen dat er zaken misliepen, wilde de PvdA weten. Al in juni vorig jaar ging het over de vraag of de bezuiniging op het stadhuis niet te rigoureus was, gezien alle ambities, waaronder de doorontwikkeling van het ambtenarenapparaat. „U hebt toen alleen aangegeven dat er sprake was van een spanningsveld”, bracht PvdA-fractieleider Mohammed Chahim in herinnering bij wethouder Jos van Bree (VVD, Personeel en Organisatie). „Waarom hebt u de handschoen niet opgepakt?”

Chahim kreeg bijval van Michael Rieter (Helder Helmond). „Er zijn wel degelijk signalen geweest vanuit de ambtelijke organisatie.” Maar volgens Van Bree ging het om ‘individuele gevallen van ontevreden mensen’. „Wij bestrijden dat de bezuiniging op personeel te rigoureus is geweest. Wel onderschrijven we dat dingen beter moeten. Ons doel is om de organisatie klaar te maken voor de toekomst; een cultuurverandering was noodzakelijk.”

Dat laatste werd begin februari ook aangehaald door gemeentesecretaris Alwin ter Voert. In de commissie Financiën liet hij zich kritisch uit over de gemeentelijke organisatie. Veel medewerkers hebben volgens hem niet het juiste denkniveau en anticiperen niet goed. Maar, erkende Van Bree, „tegelijk bezuinigen en reorganiseren is een lastig proces. Het is aan het college én de raad om kaders te stellen als aanpassing nodig is.”

Die aanpassing lijkt er dus te gaan komen. Noodgedwongen. De noodzakelijke extra investeringen in personeel en systemen gaan financieel een wissel trekken op de Helmondse gemeentebegroting. Hoe zwaar de klap zal zijn, wordt later duidelijk. Maar het is zeer de vraag of de stad al zijn ambities de komende jaren waar kan maken.