‘We moeten design gaan zien als economische hoeksteen van de stad’

Van de Craats (48 jaar) is directeur van ontwerpstudio edhv, een ontwikkel- en design studio gevestigd langs het spoor, even voorbij het Centraal Station, waar het team zich met name richt op identiteiten: voor gemeenten, bedrijven en instellingen. De bekende ‘Share The Vibe’-campagne en ‘The Sound of Eindhoven’ komen uit hun koker, net als de nieuwe identiteit van SDK Vastgoed. Van de Craats is ook - samen met partner Wendy Plomp - de stuwende kracht achter Dutch Invertuals, een steeds wisselend collectief ontwerpers die elk jaar aan de hand van een thema een presentatie maakt: het is steevast een van de hoogtepunten van de Dutch Design Week (DDW). Hij studeerde in 2000 af aan Design Academy Eindhoven, doceerde er later ook even en zette tien jaar geleden de facebookgroep Designers United Eindhoven op; inmiddels zitten daar meer dan 1100 ontwerpers op.

Van de Craats: ,,Vanwege de armoede waar hier lang sprake van was, want hier is zandgrond, daar groeit niks op, dus had je gras, schapen en wol. En daar kun je iets mee. Iedereen praat als het gaat over die makers-mentaliteit altijd over Philips, maar dat was niet het begin. Dat was echt die schapenteelt. Daaruit is de textielindustrie voortgekomen.”
,,Neemt niet weg: met de komst van Philips is wel een begin gemaakt met het nadenken over hoe de producten er uit zouden moeten zien. Het gekke is wel dat het technische deel van een product - of het nou een auto is of een chip - in deze regio meer gewaardeerd wordt dan het designdeel van datzelfde product. Door die focus op de high tech-industrie is de aandacht voor design minder. Het grote geld zit toch vooral in die high tech, daar vinden de grote innovaties plaats, en daarom krijgt die veel aandacht.”

,,Vaak denken mensen dat design in deze regio groot is geworden toen Philips begon, maar dat klopt niet. Dat is begonnen toen Design Academy Eindhoven echt iets begon voor te stellen en de eindexamententoonstelling van Amsterdam naar Eindhoven had gehaald, zo’n twintig jaar geleden. Vóór die tijd werden ontwerpers hier opgeleid maar waren ze na het eindexamen als een haas vertrokken. Onder meer naar Rotterdam, die was in die tijd culturele hoofdstad van Europa en daar was goud te verdienen. Ook in Amsterdam trouwens. In Eindhoven was niks.”

,,Een van de dingen die spelen is dat designers in beginsel idealisten zijn; weinig ophebben met de zakelijke kant van hun werk. Kijk, een heerlijke week in oktober, de DDW, maar buiten dat moet je flink zoeken naar design in de regio. De DDW is een prima podium, een ijzersterk instrument om Eindhoven te laten zien. Maar was het in het begin een bottum-up, nu zie je een hele karavaan tamelijk commerciële designers landen, die hoegenaamd geen binding hebben met de stad. Zij claimen dan dat podium, om vervolgens na die week weer verdwijnen. Dat zag je eerder precies zo in Milaan gebeuren. In de wijk Tortona was het eerst ontzettend goed wat daar gebeurde. Maar in drie, vier jaar werd dat een grote commerciële kermis.”

,,Voor Eindhoven is er de taak om design in te schatten als een economische hoeksteen van de stad. Wie dat moet doen? De ontwerpers, die zullen zich beter moeten profileren; die moeten betere ondernemers worden. Als je altijd maar vanuit die idealistische doelstellingen werkt en lekker je dingen blijft doen in panden tegen een lage huur, vaak op tijdelijke locaties, dan pakt dat op termijn niet goed uit. Dan loop je ergens in die groeifase tegen een grens aan.”

,,Een ander, bijkomend probleem is dat de hightech industrie veel kleine tech gerelateerde bedrijfjes naar de regio lokt. Vooropgesteld, ik heb niks tegen hightech, maar door de hyperfocus daarop en de kapitaalkracht die daar zit, levert dat een multipliereffect op: allemaal bedrijfjes die een graantje mee willen pikken van die miljoenen die hier rondgaan. Tekenend voorbeeld: als ik een probleem heb met mijn computer en zo’n ict-bedrijfje bel, dan moet ik per tien minuten afrekenen. Ha, dat moet ik eens met mijn opdrachtgevers proberen; ze lachen me vierkant uit! Die verdringing - want zo voel ik dat - van design door die tech, dat vind ik jammer. Daardoor ontstaat er zoiets als een negatieve sfeer in de creatieve gemeenschap. En vertrekken mensen toch weer. Amsterdam is heel erg aan het flirten met design en Rotterdam zet vol in op maakindustrie.”

,,Iedereen kent elkaar hier, dat helpt heel erg. We hebben zo’n tien jaar geleden een Facebookgroep opgezet. Dat heb ik gedaan toen na de Dutch Design Week we hier met een groot aantal sokkels zaten. Die wilden we niet in de container dumpen; dat is bepaald niet duurzaam en het zou gewoon zonde zijn. Dus heb ik de (besloten) facebookgroep Designers United Eindhoven opgezet en die sokkels daarop aangeboden. Die kregen zo weer een goede bestemming en inmiddels zitten er meer dan duizend mensen in die groep. En dat zijn echte designers, want ik controleer ze allemaal. Als ik een vraag heb hoe ik spullen het beste kan versturen naar China, dan heb ik binnen een half uur een antwoord waar ik wat mee kan. En zo werkt het op alle vlakken, ook op het gebied van werkruimtes en materiaal.”

,,Nee, die opleiding is eerst en vooral een creatieve studie. De oplossing zit volgens mij in de erkenning dat design een heel belangrijke economische pijler voor de stad is. Dan verandert de houding bijna vanzelf. Bedrijven van buiten de regio moeten hier naartoe willen omdat ze weten dat én de tech én design hier goed ontwikkeld zijn en als vanzelf zeggen: daar willen we bij horen, dáár moeten we werken! In plaats van naar San Francisco te gaan. Waarom zou - pak m beet - Adidas niet een bedrijf hier willen vestigen? Dat zou toch logisch zijn? Hier zit de techniek, materiaalkennis, uitstekende ontwerpers op alle vlakken…”

,,We moeten van design-staging - lees: DDW - naar design-grounding. Ik bedoel: De cultuur om te kunnen begrijpen wat de economische potentie is van design, die is hier nog onderontwikkeld. We zien de waarde er nog niet echt van. Probeer bijvoorbeeld als ontwerper of studio maar eens een ton te lenen bij een bank: die kijken je aan alsof je gek bent, want ook daar vinden ze design wel leuk, maar meer ook niet. Terwijl wanneer je daar als tech-startup binnenkomt, dan vragen ze waarschijnlijk of je niet een half miljoen nodig hebt. Dat geeft het verschil prima aan.”

,,Begrijp me goed: ik ben niet aan het mopperen hè; ik zie de potentie en de mogelijkheden, maar ik zie ook de groeipijnen. Er moet iets gebeuren en daar moeten we niet te lang mee wachten. Eindhoven moet design veel prominenter in de etalage zetten. En dan heb ik het niet alleen over de gemeente, maar iedereen moet dat doen; dat zou enorm helpen. ‘Eindhoven tech & designstad’. Díe claim, die moet je zó sterk maken dat geen enkele andere stad daar aan durft te tornen.”

,,De Vitra Campus in Weil am Rhein in Duitsland. Als je hebt over de economische kracht van design, is dat een heel goed voorbeeld. Want waar hebben we het over? Een producent van kantoormeubelen. Maar er staat daaromheen een hele campus met musea, restaurants en winkels: alles ademt daar design. Daar hebben ze design echt omarmd als een kernwaarde en iedereen kan het beleven. Daar zie je die economische impact. En ik zeg nu niet dat Eindhoven een designcampus moet hebben, maar design moet hier wel beter worden geborgd. Je gaat het niet redden met een fraaie sculptuur van Maarten Baas in de openbare ruimte. Dat is niet genoeg.”