Minister Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof) bij een boerderij, waarbij zij probeert de stikstofopgave in beeld te krijgen. © ANP

Stikstofminister wil dat boer snel stopt: hoe eerder boer toehapt, hoe hoger beloning

Dit jaar al krijgen de zwaarst vervuilende boeren een ‘aantrekkelijk aanbod’ om te stoppen met hun hoge stikstofbelasting in natuurgebieden. Hoe eerder boeren toehappen, hoe hoger hun vergoeding zal zijn. Voor de regeling heeft het kabinet zo'n 7,5 miljard euro gereserveerd. Minister Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof) werkt ook aan een ultimatum, waarna onteigening onontkoombaar is.

Marcia Nieuwenhuis & Jan Hoedeman 30-03-22, 18:10 Laatste update: 30-03-22, 19:26

Het plan om de boeren te verleiden door meer geld te bieden als zij snel beslissen, is één van de belangrijkste boodschappen in de hoofdlijnenbrief Stikstofbeleid die Van der Wal voor vrijdag zal presenteren. Volgens een betrokkene doet de minister nu ‘een maximale inspanning om bij onteigening weg te blijven’. Vóór medio 2023 moeten meters worden gemaakt. Daarna lijkt onteigening onvermijdelijk. Bronnen bevestigen dat er op het ministerie van Landbouw wel al gewerkt wordt aan een ultimatum.

Maar de VVD-bewindsvrouw probeert nu nog met positieve prikkels en zachte dwang te voorkomen dat er boeren gedwongen worden onteigend. In het coalitieakkoord sprak het kabinet nog van ‘op het boerenerf het gesprek aangaan over nieuwe mogelijkheden’, maar in het debat eerder deze maand klonk al een heel andere toon. Uitkopen noemde Van der Wal toen ‘onontkoombaar’.

Minister Van der Wal wil het naar eigen zeggen ‘woest aantrekkelijk’ maken voor boeren om zich snel te laten uitkopen. Hoe sneller ze beslissen hoe hoger het geldbedrag waar ze aanspraak op maken. Daarmee neemt zij het risico dat uitkoopregelingen duurder en minder doelmatig worden. De overheid moet dan mogelijk meer geld betalen aan boerderijen die gemiddeld minder ‘stikstofruimte’ opleveren. Maar volgens betrokkenen bij de besluitvorming wordt daar ‘heel scherp’ naar gekeken en worden grenzen gesteld. De coalitie heeft ongeveer 7,5 miljard gereserveerd tot en met 2035 voor die vrijwillige uitkoop van veeboeren.

Landbouwminister Henk Staghouwer (uiterst links op de foto) en Stikstofminister Christianne van der Wal (uiterst rechts) bij de boerderij van de familie Ruiswijk tijdens een gezamenlijk werkbezoek. © ANP

Door de uitstoot van stikstof wordt de natuur te veel aangetast en dat is tegen Europese regels. De Raad van State zette daarom in 2019 een streep door het Nederlandse stikstofbeleid. Gevolg: 20.000 vergunningen voor bouw- en infraprojecten kwamen stil te liggen. Mede daardoor is de urgentie groot. Bovendien blijkt uit nieuwe berekeningen op het ministerie dat de staat van de natuur nog slechter is dan al werd gedacht.

De overheid verliest nu rechtszaak op rechtszaak. Verdere achteruitgang moet worden voorkomen en de staat van de natuur moet worden hersteld. Tot 2030 moet driekwart van de gebieden onder de zogeheten ‘kritische depositiewaarde’ komen. Dit houdt in dat de hoeveelheid stikstof die daar neerdaalt niet meer schadelijk mag zijn.

Kijk hier onze video's over de stikstofproblemen: